Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι κοινωνίες διαχρονικά έχουν κάτι κοινό, όπως όλες οι εποχές που προκαλούν αντίστοιχα συναισθήματα και μάλιστα τέτοιας έκτασης, ώστε να αναρωτιέται κανείς αν είναι πρωτόγνωρα ή αν η έλλειψη των τελευταίων δεκαετιών έχει συσσωρεύσει στον ανθρώπινο ψυχισμό μεγάλο εσωτερικό δυναμικό, ώστε να πρέπει να εκτονωθεί με κάποιο τρόπο.

Οι άνθρωποι αποζητούν μέσα στην ερημιά τους κάποιας μορφής ποιότητα, κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει τα υφιστάμενα τετριμμένα δρώμενα, παρά το γεγονός ότι με αυτά επιβιώνουν και αρκετές φορές μάλιστα ικανοποιούνται. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλά πράγματα έχουν οριστικά τελειώσει, όπως η μεγάλη τέχνη, η ποίηση, η λογοτεχνία, η φιλοσοφία.

Με την λήξη της μεγάλης σκέψης, ξεπήδησαν αίφνης πολλές μικρότερες που αναπαρήγαγαν μικρά και ασήμαντα γεγονότα, σκέψεις που δεν αφήνουν να ξετυλιχθεί η μεγάλη έμπνευση, ο θαυμαστός ψυχικός παλμός, η ίδια η βαθιά νόηση για πράγματα που δεν ξεχωρίζουν με την πρώτη ματιά. Σοβαρές όπως είναι αυτές οι ελλείψεις δημιουργούν μεγάλα δυσαναπλήρωτα κενά, που δεν μπορούν να αντικατασταθούν από βεβιασμένη δυνατότητα διαφυγής από μια ούτως ή άλλως βασανιστική καθημερινότητα. Το δίδαγμα είναι δεδομένο, η εμπειρία της καταθλιπτική και οι λόγοι πολλοί.

Πέρα από την απουσία της μεγάλης σκέψης, απούσα είναι η θέληση για το πραγματικά καινούργιο που θα πρέπει να είναι διαφορετικό, αλλά όχι και μη προ-βιωμένο, μιας και κάθε εποχή και κάθε ημέρα που περνά αποζητά την αλλαγή που σε πολλές των περιπτώσεων οδηγεί κατευθείαν σε χαμένα πράγματα και απολεσθείσες αξίες.

Η ολική επαναφορά δηλαδή ως ο βασικός στόχος της επικείμενης εποχής, θα είναι νέα αλλά όχι πρωτόγνωρη, επειδή επαναφέρει ξεχασμένα μεγαλεία που χάθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.

Οι άνθρωποι ενίοτε φέρονται περίεργα και αν μη τι άλλο αντιφατικά. Θέλουν την ποιότητα και απολαμβάνουν το περιττό, ζητούν την ξεχωριστή και μεγάλη σκέψη, ενώ καταναλώνουν ασημαντότητες. Είναι αυτός άραγε, ο κόσμος του σήμερα; Είναι αυτό που είχαν προβλέψει όλοι οι μεγάλοι στοχαστές και προειδοποιούσαν στις αρχές του 19ου αιώνα, έχοντας πίσω τους εκείνες τις εποχές του μεγάλου στοχασμού και της αθρόας επένδυσης στην Παιδεία και τη μόρφωση;

Πολλά πράγματα σήμερα αποκαλούνται «συντηρητικά», καθώς επικρατεί η ψυχαγωγική ιεροτελεστία και η μονομέρεια στην σκέψη και την πράξη. Είναι αυτός ακριβώς ο κόσμος μέσα στην αντιφατικότητά του, ο κόσμος που ποθεί κάποια αόριστη απελευθέρωση, αλλά που στρατολογείται με ευκολία στις γραμμές κάθε επιφανειακής αντιμετώπισης των πραγμάτων.

Θα ήθελαν λοιπόν, κάτι άλλο, θα επιθυμούσαν να παρεκκλίνουν από το δεδομένο, δεν ξέρουν, όμως, κάτω από ποιο σύνθημα και με ποιο επιχείρημα, καθώς ο δοσμένος κόσμος είναι και επιδερμικός.

Η συσσώρευση, όμως, των συναισθημάτων λαμβάνει χώρα με αποκαλυπτικό τρόπο, η εποχή, όμως, είναι φειδωλή από κάθε άποψη. Επιζητείται διακαώς μια εκτόνωση, χωρίς, όμως, κανείς να γνωρίζει την μορφή και το σκεπτικό μοντέλο που θα προκύψει μετά την εκτόνωση αυτή.

Δεν ξέρει δηλαδή ο κόσμος τι θα χτίσει πάνω στα ερείπια, ποιο θα είναι το επόμενο βήμα και τελικά είναι πολύ πιθανό στο τέλος να μαζεύουν απλά τα ερείπια. Η δημιουργία αλλοτινών εποχών ήταν αυτό ακριβώς, η γνώση για το επόμενο βήμα, η κατεύθυνση της σκέψης και της έμπνευσης, ανεξάρτητα αν από όλα αυτά δεν προέκυψε ο ιδανικός κόσμος, ο ταιριαστός τουλάχιστον με την μεγάλη σκέψη που προϋποθέτει μεγάλες πράξεις.

Οι αξίες και ο σκεπτικός προσανατολισμός, η απαλλαγή από κλισαρισμένες εκφράσεις, ο απογαλακτισμός από την κατεστημένη σκέψη και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι οι εποχές εκείνες από κοινωνικής άποψης ήταν ερμητικά κλειστές, συναρμοσμένες με μια σφιχτή παράδοση σε κατεστημένες συνήθειες και γούστα.

Η μεγάλη τέχνη, όμως, ήταν εκεί, η βαθιά σκέψη το ίδιο, οι άνθρωποι έσπαγαν τα δεσμά και δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για το πνευματικό ταξίδι. Αυτό το ταξίδι στην σκέψη λείπει σήμερα απελπιστικά, ανεξάρτητα του αν κάποια στερεότυπα έχουν εκλείψει. Γιατί μαζί με αυτά έχει εξαφανιστεί και ο δημιουργικός λόγος, ο τρόπος που διεισδύει κανείς στα πράγματα και πράττει.

Η συσσώρευση των συναισθημάτων πάντως, πρέπει να βρει τους τρόπους εκτόνωσης. Η εποχή είναι εικονική και πρωτίστως ψυχαγωγική. Για να γίνει ξανά η ζωή μια μεγάλη γιορτή της δημιουργίας και της μεγάλης σκέψης, θα πρέπει να καταρρεύσει ο εικονικός κόσμος με τα αντίστοιχα ψευδονοήματα και ιδέες που δεν οδηγούν πουθενά.

Από το μηδέν και πάλι αν χρειαστεί, για να φτάσουμε κάποτε σε αυτό που προϋπήρχε αλλά χάθηκε. Στο Ωραίο και Συμβολικό και όχι στην εικασία για έναν κόσμο που θέλουμε, αλλά δεν κάνουμε τίποτε για να τον επανακτήσουμε.