Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Περνούν οι ώρες, περνούν τα λεπτά, οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια, αλλά οι νοοτροπίες παραμένουν στην Ελλάδα ανέγγιχτες, παρά το γεγονός ότι η μια γενιά διαδέχεται την άλλη και υποτιθέμενα κάποια στερεοτυπικά κλισέ θα έπρεπε να είχαν προ πολλού υποχωρήσει ή εξαλειφθεί.

Το λέω αυτό γιατί μέσα στην σύγχρονη ελληνική οικογένεια και κοινωνία, η αυστηρότητα υπάρχει που συγκαλύπτεται από τα χιλιοειπωμένα πια «όρια» στα παιδιά, και βία απαντάται ολοένα και συχνότερα λεκτική ή σωματική με απειλές, εκβιασμούς, αλλά και συνολικά εκτός ελέγχου συμπεριφορές.

Βία, όμως και δη σχολική, με συμπλοκές ανηλίκων στα σχολεία αλλά και σοβαρές περιπτώσεις διακρίσεων, booling αλλά και άσκηση βίας κατά ανηλίκων, διαπιστώνεται με τον πλέον αποκαλυπτικό τρόπο στην ελληνική εκπαίδευση. Ενίοτε αυτή η βία πηγάζει από την ενδοοικογενειακή βία. Για το σοβαρό αυτό θέμα γράφονται πολλά. Εντούτοις, οι παραλείψεις από την Πολιτεία συνεχίζουν να υφίστανται.

Οι δε εκπαιδευτικοί δεν είναι και λίγες οι φορές που διαπιστώνουν στα παιδιά ασκούμενη βία ή κακοποίηση  που προέρχεται μέσα από την ίδια την οικογένεια. Και δεν είναι και λίγες οι φορές που παραμένουν απροστάτευτοι και αμφισβητούνται από τους ενίοτε μαινόμενους γονείς.

Για το πολύ σοβαρό αυτό θέμα, ο Συνήγορος του Πολίτη, με βάση την εμπειρία του από τη διαχείριση αναφορών, τις δράσεις ευαισθητοποίησης σε σχολικές μονάδες της χώρας και τη σταθερή συνεργασία του τόσο με εκπαιδευτικούς, όσο και επαγγελματίες λοιπών ειδικοτήτων (κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους κ.ά.) έχει επανειλημμένα εισηγηθεί τη διεύρυνση των προβλέψεων του άρθρου 40 του ν. 4509/2017 με στόχο την προστασία από κάθε μορφή δίωξης των προσώπων που στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων τους έρχονται σε επαφή με ανηλίκους και διατυπώνουν γνώμη ή υποβάλλουν αναφορά στις εισαγγελικές αρχές για υπόνοια ή πληροφορία κακοποίησης παιδιού.

Η Αρχή, μάλιστα, είχε εστιάσει στην ανάγκη διασφάλισης του ακαταδίωκτου για τους εκπαιδευτικούς και το λοιπό προσωπικό των σχολείων, προκειμένου να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στην υποχρέωση αναφοράς που απορρέει από το άρθρο 23 του ν. 3500/2006 και να καταπολεμηθεί το φαινόμενο της υπο-αναφοράς όλων των εκφάνσεων της βίας, ιδίως της ενδοοικογενειακής.

Η ενδοοικογενειακή βία γνώρισε αύξηση τα τελευταία χρόνια και ειδικά με την εκδήλωση της πανδημίας: Σύμφωνα με τη Γραμμή SOS 15900, οι σχετικές κλήσεις που καταγράφηκαν τον Μάρτιο του 2020, πρώτου μήνα της καραντίνας, ήταν 325 αντί 69 για τον ίδιο μήνα του 2019. Τον Απρίλιο 2020 εκτοξεύτηκαν σε 1.064, αντί 167 που καταγράφηκαν το 2019. Τον Μάιο και τον Ιούνιο 2020, με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων, οι αριθμοί παρέμειναν εξαιρετικά υψηλοί με 789 κλήσεις τον Μάιο και 606 τον Ιούνιο, αντί 114 και 83 αντίστοιχα για τους ίδιους μήνες του 2019.

Μάλιστα, κάποιες φορές η ενδοοικογενειακή βία έφτασε και στα πιο ακραία της όρια. Το 2020 καταγράφηκαν 10 γυναικοκτονίες, εκ των οποίων 3 κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, και 5 απόπειρες γυναικοκτονιών.

Μετά από σχεδόν 4 χρόνια, η ενδοοικογενειακή βία αυξάνεται κάθετα, όπως και η βία κατά των γυναικών που έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Οι αιτίες είναι πολλές και το όλο θέμα έχει απασχολήσεις ψυχολόγους, ψυχίατρους, αλλά και τις αστυνομικές αρχές, που σε πολλές των περιπτώσεων δεν επεμβαίνουν δραστικά.

Το πρόβλημα όμως, θα έλεγα, βρίσκεται μέσα στην πατροπαράδοτη ελληνική οικογένεια, που εξακολουθεί να αναπαράγει στερεότυπα προηγούμενων δεκαετιών και που το μόνο που έχει αλλάξει, είναι η πληροφόρηση και η δημοσιοποίηση των συμβάντων. Ο ρόλος και το πρότυπο του «ρωμαλέου» άνδρα και της «αδύναμης» γυναίκας εξακολουθεί να μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά, παρά το γεγονός ότι η γυναίκα έχει κάνει σημαντικές προόδους απεξάρτησης από τον άνδρα, με την εργασία και την προσωπική της ζωή.

Εντούτοις και παρά το γεγονός ότι τα στόματα ανοίγουν με τον καιρό, ο φόβος δεν έχει εκλείψει. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΑΣ που δόθηκαν στην δημοσιότητα αρχές Απριλίου, καταγράφηκαν 2.165 κλήσεις στο τηλεφωνικό κέντρο της Άμεσης Δράσης και χορηγήθηκε σε 161 γυναίκες θύματα η εφαρμογή του Panic Button.

Συνολικά η ΕΛΑΣ, διαχειρίστηκε 1.496 περιστατικά, για τα οποία πραγματοποιήθηκαν 831 συλλήψεις, ενώ παράλληλα μεταφέρθηκαν σε δομές με οχήματα της Ελληνικής Αστυνομίας 27 θύματα.

Τα στοιχεία αυτά είναι αποθαρρυντικά. Σε μια χώρα όπου πολλά πράγματα έχουν βελτιωθεί συγκριτικά με το παρελθόν, η βία στην οικογένεια και ειδικά κατά των γυναικών καλά κρατεί. Σαν αλυσίδα προκύπτουν και τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας, που σε πολλές των περιπτώσεων υπάρχει αλληλουχία.

Θα επαναλάβω, όμως, ότι όλα αυτά είναι απόρροια της συντηρητικής νοοτροπίας που διακατέχει μεγάλο ποσοστό των ελληνικών οικογενειών. Πολλοί είναι οι γονείς δηλαδή που αδιαφορούν για τα παιδιά τους, θεωρούν πως έχουν κάνει το καλύτερο και ενώ την ίδια στιγμή στις μεταξύ τους σχέσεις, η απόσταση είναι αβυσσαλέα.

Τέλος, ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η σιωπή και το κρύψιμο κάτω από το χαλί. Η μέση ελληνική οικογένεια εξακολουθεί, συνελόντι ειπείν, να αναπαράγει στερεότυπα παλαιότερων χρόνων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την συνέχεια. Τα αποτελέσματα τα βιώνουμε καθημερινά και αντί να αντιδρούμε, απλά διαπιστώνουμε το κοινωνικό ολίσθημα. Με μια Πολιτεία, που ναι μεν ψηφίζει νομοσχέδια, αλλά που στην πράξη δεν εφαρμόζονται.