Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση στην Ημέρα Σύγχρονης Ιστορίας στο Γκρατς της Αυστρίας με θέμα "Αποδόμηση του πολέμου στην Ουκρανία".

Είναι πολύ ενδιαφέρον τις περισσότερες φορές να εμβαθύνει κανείς τι κρύβεται πίσω από μία μαύρη προπαγάνδα και τους σκοπούς που αυτή υπηρετεί.

Επί του προκειμένου, η προπαγάνδα αυτή ξεκινά από την Ρωσία του Πούτιν, ενός από τους μεγαλύτερους σύγχρονους δικτάτορες της παγκόσμιας ιστορίας, και στόχος της είναι η Ουκρανία.

Η μαύρη προπαγάνδα λειτουργεί εδώ και περισσότερα από 2 χρόνια, όταν η Ρωσία αποφάσισε να επιτεθεί στρατιωτικά και να εισβάλει σε ένα ανεξάρτητο κράτος όπως η Ουκρανία με επιχειρήματα που απευθύνονται μάλλον σε μικρά παιδιά.

Προπαγάνδα & υποκίνηση μίσους

Η προπαγάνδα, όμως, των Ρώσων είχε αποτέλεσμα, πείθοντας ευρέως την αριστερά στην Ευρώπη και πρωτίστως την ακροδεξιά. Η προπαγάνδα αυτή όμως, είχε και έχει το σκεπτικό της.

Το Αυστριακό Πρακτορείο Ειδήσεων δημοσίευσε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που διοργανώθηκε στην Αυστρία για τις μεθόδους του Κρεμλίνου, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει το νόημα της προπαγάνδας που οδήγησε τον ρωσικό λαό να υπερψηφίζει τον Πούτιν με άνω του 85% και την βάρβαρη εισβολή του στην Ουκρανία, θυμίζοντας τα «καμώματα» της πρώην ΕΣΣΔ και την εισβολή της στο Αφγανιστάν, τις εξορίες, τις εκτελέσεις, την καταναγκαστική εργασία, τις εξαφανίσεις και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η προπαγάνδα εδράζεται σε κάθε περίπτωση στην υποκίνηση μίσους, όπως θα δούμε και παρακάτω, και στη λογική του να αποκαλείς τον άλλον «φασίστα» για να απαλλαγείς από αυτό που εσύ είσαι στην πραγματικότητα.

Ένας τέτοιος προπαγανδιστής είναι ο Πούτιν, που έχει πάει τον κόσμο πολλά χρόνια πίσω. Και που αποτελεί σαφέστατα μεγάλη απειλή για την Ευρώπη.

Ας δούμε αποσπάσματα από το περιεχόμενο της συζήτησης. Ίσως μπορέσουμε με τον τρόπο αυτό να εξάγουμε και άλλα χρήσιμα συμπεράσματα.

Το Κρεμλίνο & οι μέθοδοί του

Πράγματι λοιπόν, η προπαγάνδα, ο ρόλος του ΝΑΤΟ και η κατάσταση στην Ουκρανία ήταν τα θέματα της συζήτησης με τίτλο "Αποδομώντας τον πόλεμο στην Ουκρανία" στην Ημέρα Σύγχρονης Ιστορίας που διοργάνωσαν το Ινστιτούτο Έρευνας για τις συνέπειες του πολέμου, «Ludwig Boltzmann» και το Πανεπιστήμιο του Γκρατς.

Το Κρεμλίνο, όπως αναφέρθηκε, χρησιμοποιεί δοκιμασμένες σοβιετικές μεθόδους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Ο Oleksii Yakhno, ερευνητής που διέφυγε από την Μπούτσα των μαζικών εγκλημάτων πολέμου από τους Ρώσους και τώρα εργάζεται στο Ινστιτούτο Boltzmann, δήλωσε: "Αυτό έχει καταστροφική επίδραση στο μυαλό των ανθρώπων".

Ο επικεφαλής του πάνελ της συζήτησης, Μαρκ Κράμερ, διευθυντής Σπουδών Ψυχρού Πολέμου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εξήγησε ότι ο προσανατολισμός της Ουκρανίας προς τη Δύση δεν αποτελούσε σε καμία περίπτωση γενική συναίνεση μετά την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση.

Ο πόλεμος του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο το 1999 ήταν πολύ αντιδημοφιλής στη Ρωσία και την Ουκρανία. Εκείνη την εποχή, πολλοί Ουκρανοί εξακολουθούσαν να προτιμούν τις σχέσεις ασφαλείας με τη Ρωσία.

Τα Βαλκάνια

Η Nadia Boyadjiveva από το Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών ανέλυσε επίσης τη ρωσική στρατηγική για τα Βαλκάνια. Μια πτυχή που παίζεται συχνά στη Ρωσία είναι ότι το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να είχε διαλυθεί ταυτόχρονα με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, καθώς η βορειοατλαντική συμμαχία είχε χάσει τον σκοπό της. Δεν είναι τόσο απλό, λέει η Boyadijeva.

Μετά τη διάλυση, στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων, επικράτησε κλίμα αβεβαιότητας. Ο τότε αρχηγός του κράτους και ηγέτης του κόμματος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν της γνώμης ότι η χώρα του είχε άλλα προβλήματα να λύσει. Στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, από την άλλη πλευρά, υπήρχε η ανάγκη για μια ισχυρή ασπίδα προστασίας.

Αν και το ΝΑΤΟ δεν είχε καμία πρόθεση να δεχτεί χώρες με ενίοτε μεγάλο πολιτικό χάος, οι αποφάσεις ήταν πάντα πολιτικές.

Έτσι, οι βαλκανικές χώρες συμμετείχαν σε ειρηνευτικές αποστολές υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, όπως η KFOR στο Κοσσυφοπέδιο, ενώ υπήρχε επίσης πολύ καλή συνεργασία μεταξύ των Αμερικανών και των Ρώσων αξιωματικών εκείνη την εποχή.

Οι δυτικές φιλοδοξίες των Ουκρανών πολιτικών δεν υποστηρίζονταν από την πλειοψηφία του πληθυσμού παρά μόλις το 2005.

Ο αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου «Boltzmann», Peter Ruggenthaler, έκανε τη σύνδεση με την προπαγανδιστική πτυχή του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Αρκετοί Αυστριακοί θα ήταν υπέρ μιας λύσης ουδετερότητας για την Ουκρανία. Επιπλέον, οι άνθρωποι στη Γερμανία και την Αυστρία δεν καταλάβαιναν πραγματικά τι συνέβαινε στην Ουκρανία σε σχέση με τις διάφορες κυβερνήσεις, τις διαδηλώσεις του Μαϊντάν και τη σύγκρουση στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ. Η ρωσική προπαγάνδα ήταν αποτελεσματική εκεί.

Ωστόσο, ο Ruggenthaler αναφέρθηκε σε τηλεοπτικές εκπομπές με μερικές φορές παράλογες προπαγανδιστικές φράσεις, λέγοντας ότι η ρωσική προπαγάνδα συχνά απευθυνόταν κυρίως στο εγχώριο κοινό.

Εμμονές & εργαλεία προπαγάνδας

Ο Oleksii Yakhno δήλωσε ότι η ρωσική ηγεσία είχε ήδη αναπτύξει μια εμμονή με τη χρήση εργαλείων προπαγάνδας. "Αλλά αυτά δεν είναι καινούργια, η υποκίνηση μίσους και συναισθημάτων υπήρχε ήδη από τη σοβιετική εποχή", είπε.

Δεν είναι δυνατόν να πούμε τίποτα για τη ρωσική κοινή γνώμη λόγω έλλειψης ερευνών, αλλά το σύνθημα "ένας λαός" προφανώς πιάνει τόπο. Η Ουκρανία συχνά θεωρείται απλώς ως μια αποσχισθείσα επαρχία της Ρωσίας. Επιπλέον, οι διάφορες αφηγήσεις για τον πόλεμο γίνονται όλο και πιο συγκεχυμένες ως προς το τι είναι άμυνα και τι επίθεση.

Ο ακαδημαϊκός Grigori Khislavski, ο οποίος μετανάστευσε από τη Ρωσία στη Γερμανία το 1998, δήλωσε ότι σκεφτόταν πώς να γράψει την έκδοση του "Weaponising history». Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο ρόλος των ιστορικών αφηγήσεων" - Ο πόλεμος της Ρωσίας ή ο πόλεμος του Πούτιν; "Αλλά είναι ένας πόλεμος που η πλειοψηφία στη Ρωσία θέλει. Αυτό είναι θλιβερό και καταθλιπτικό, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα.

Είναι λοιπόν ο πόλεμος της Ρωσίας", λέει ο Χισλάβσκι. Ποιος είναι ο λόγος πίσω από όλες τις αφηγήσεις και την προπαγάνδα; θέλησε να μάθει ένα μέλος του κοινού.

Η «σύγχυση» του Πούτιν

Ο Khislavski λέει: "Η άποψή μου είναι ότι ο Πούτιν βρισκόταν στην πραγματικότητα σε ένα είδος φούσκας, πίστευε τις δικές του ιστορίες.

Ωστόσο, οι Ουκρανοί δεν αποδείχθηκαν τα πολυδιαφημισμένα "αδελφάκια" στον πόλεμο από τον Μάρτιο του 2022.

Θεωρεί ότι η περιβόητη αφήγηση της Ρωσίας για τους Ουκρανούς ως ναζί είναι σχιζοφασισμός - "κατηγορείς τους άλλους για αυτό που είσαι εσύ ο ίδιος".

Οι Ρώσοι έχουν από καιρό συνηθίσει στη ρητορική μίσους ως περιεχόμενο και μορφή επικοινωνίας, εξήγησε ο Khislavski. Αυτό έχει φυσικά αντίκτυπο. Ένα ερώτημα που πάντα ερχόταν στο προσκήνιο μεταξύ των Ουκρανών στην αρχή της ρωσικής εισβολής ήταν: "Γιατί μας το κάνουν αυτό, γιατί θέλουν να μας καταστρέψουν;".

Τον Απρίλιο του 2022, το Κέντρο Levada, ένα γνωστό ινστιτούτο έρευνας κοινής γνώμης στη Ρωσία, διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού υποστήριξε τον πόλεμο κατά του Κιέβου.

Το ερώτημα είναι, ήταν απλώς προπαγάνδα που πυροδότησε αυτή τη στάση; Πολλοί Ρώσοι ταυτίζουν τον όρο "λαός Μπαντέρα" (από τον Στέφαν Μπαντέρα, τον εθνικιστή Ουκρανό πολιτικό που συνεργάστηκε με τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου) με τους Ουκρανούς. "Το μίσος αντανακλάται στη γλώσσα", κατέληξε ο Khislavski.

Ο πληροφοριακός πόλεμος της Ρωσίας

Παραθέτω τέλος, επιβοηθητικά του θέματος ένα μικρό απόσπασμα από μελέτη, προερχόμενη από το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Μια ανάλυση που αφορά και την ουσία της ρωσικής προπαγάνδας, αλλά και της στοχευμένης παραπληροφόρησης ως δικαιολογία για την εισβολή σε ένα ανεξάρτητο κράτος. 

Αναφέρεται λοιπόν, μεταξύ άλλων, ότι ο πολυετής πληροφοριακός πόλεμος της Ρωσίας συνέβαλε καθοριστικά στην απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε να οικοδομήσει υποστήριξη για τη Ρωσία μεταξύ των ρωσόφωνων Ουκρανών, ιδίως στο Ντονμπάς.

Ένα βασικό παράδειγμα είναι ο μύθος της "Novorossiya". Ο όρος, που σημαίνει "Νέα Ρωσία", έχει ως στόχο να δημιουργήσει συναισθήματα για μια αποκατεστημένη ρωσική αυτοκρατορία και τη διόρθωση του ιστορικού "λάθους" της παραχώρησης ρωσικών εδαφών υπό ουκρανική δικαιοδοσία.

Από το 2014, ο Πούτιν, οι στρατηγιστές προπαγάνδας του Κρεμλίνου και οι αντάρτες στις "Λαϊκές Δημοκρατίες" του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ αναφέρθηκαν επανειλημμένα στη "Novorossiya" ως μία από τις δικαιολογίες για την εισβολή της Ρωσίας.

Στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ποτέ μια Νοβοροσία. Ως ιδεολογικό σχέδιο, απέτυχε να εδραιωθεί στα μυαλά όσων ζουν στα υποτιθέμενα εδάφη της στην ανατολική και νότια Ουκρανία και εγκαταλείφθηκε από τη Ρωσία και τις αρχές των "Λαϊκών Δημοκρατιών" του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ μόλις έγινε πολιτικά άβολο.

Αυτή η αποτυχία αποτελεί καμπανάκι για την αναποτελεσματικότητα της ρωσικής προπαγάνδας: η Ρωσία όχι μόνο απέτυχε να πείσει τους ρωσόφωνους Ουκρανούς ότι είναι θύματα "γενοκτονίας" και ότι "φασίστες" ελέγχουν την κυβέρνηση του Κιέβου, αλλά παρέλειψε επίσης εντελώς να παράσχει μια πειστική εναλλακτική λύση για την ουκρανική εθνότητα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.