Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η άσκηση βίας αλλά και η αυξανόμενη επιθετικότητα μεταξύ των νέων στη χώρα μας τείνει να λάβει το τελευταίο χρονικό διάστημα επικίνδυνες διαστάσεις και λειτουργεί περίπου ως επιδημία. Τα αλλεπάλληλα περιστατικά βίας ανηλίκων και εφήβων που σημειώνονται σε πολλές ελληνικές πόλεις αποτελούν πονοκέφαλο για τις διωκτικές αρχές και παράλληλα κινητοποιούν τους ειδικούς ψυχικής υγείας για να ερμηνεύσουν το φαινόμενο αυτό που από ένα σημείο και μετά ξεφεύγει από τα καθιερωμένα πλαίσια.  

Με την ευκαιρία αυτή, και με δεδομένη την αύξηση βίαιων συμπεριφορών, το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής» - ΕΠΙΨΥ έδωσε στην δημοσιότητα μια πολύ σημαντική έκθεση για την βία των εφήβων και ανηλίκων στην Ελλάδα.

Το 2022, πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών, 11, 13 και 15 ετών που συμμετείχαν στη σχολική έρευνα του ΕΠΙΨΥ με τίτλο «Πανελλήνια Έρευνα για τις Συμπεριφορές που Συνδέονται με την Υγεία των Εφήβων-μαθητών» ρωτήθηκαν -μεταξύ άλλων- για την ενδεχόμενη εμπλοκή τους σε βίαιους καυγάδες και σε περιστατικά εκφοβισμού (bullying) στο σχολείο ή ηλεκτρονικά (cyber-bullying), καθώς και για τα είδη εκφοβισμού.

Καυγάδες & συμπλοκές

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, σχεδόν ένας στους 3 (30,7%) εφήβους στην Ελλάδα είχε πρόσφατα εμπλακεί σε βίαιο καυγά, το 8,4% το έχει επαναλάβει τουλάχιστον 3 φορές.

Τα ποσοστά εμπλοκής σε βίαιους καυγάδες στην Ελλάδα, αφενός είναι κοντά ή/και χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν στο ίδιο ερευνητικό πρόγραμμα διεθνώς.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις, οι 15χρονοι έφηβοι που έχουν πρόσφατα εμπλακεί σε βίαιο καυγά στην Ελλάδα είναι πιθανότερο να είναι αγόρια, να ανήκουν σε αναδομημένες οικογένειες, να ασκούνται συχνά σωματικά, να καταναλώνουν συχνά ενεργειακά ποτά, να κοιμούνται λιγότερο (κορίτσια), να καπνίζουν/ ατμίζουν, να έχουν κάνει χρήση κάνναβης, να έχουν ήδη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, να «το έχουν σκάσει» από το σπίτι και να έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, στο προφίλ των εφήβων αυτών τείνουν επίσης να υπάρχουν το άγχος, η «κοπάνα» από το σχολείο, η χαμηλή υποστήριξη από το φιλικό περιβάλλον κι η άποψη ότι η περίοδος του COVID-19 είχε αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή τους.

Σχολικός εκφοβισμός

Οι έφηβοι ρωτήθηκαν επίσης, για το πόσο συχνά κατά τη διάρκεια των 2 μηνών πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας συμμετείχαν οι ίδιοι σε εκφοβισμό (bullying) άλλων μαθητών στο σχολείο, εάν δηλαδή έκαναν ενοχλητικά πειράγματα, εκφόβισαν, μείωσαν, έβρισαν, απείλησαν, έσπρωξαν ή κορόιδεψαν άλλους μαθητές.

Ένας στους 8 εφήβους (12,1%) ανέφερε ότι συμμετείχε ο ίδιος σε εκφοβισμό (bullying) άλλων μαθητών τουλάχιστον 1-2 φορές πολύ πρόσφατα, ενώ σε ποσοστό 1,1% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη αρκετές φορές την εβδομάδα.

Τα αγόρια ανέφεραν σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό (16,0%) ότι συμμετείχαν σε εκφοβισμό άλλων μαθητών στο σχολείο συγκριτικά με τα κορίτσια (8,7%).

11χρονοι, 13χρονοι και 15χρονοι δε διαφέρουν σημαντικά ως προς το ποσοστό που αναφέρουν ότι, κατά τους τελευταίους 2 μήνες, συμμετείχαν σε εκφοβισμό άλλων μαθητών στο σχολείο.

Σχεδόν ένας στους 4 (22,1%) εφήβους αναφέρει ότι υπέστη το τελευταίο διάστημα εκφοβισμό στο σχολείο.

Διαδικτυακός εκφοβισμός

Ένας στους 14 (7,1%) εφήβους ανέφερε ότι συμμετείχε ο ίδιος σε ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying) μαθητών ατόμων τουλάχιστον 1-2 φορές πολύ πρόσφατα (κατά τη διάρκεια των 2 μηνών πριν από την έρευνα), σε ποσοστό 2,6% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη τουλάχιστον 2 φορές το μήνα.

Οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονομικού επιπέδου απάντησαν ότι έχουν συμμετάσχει σε ηλεκτρονικό εκφοβισμό σε υψηλότερο ποσοστό (9,1%), συγκριτικά ωστόσο μόνον με τους ομοτίμους τους από οικογένειες μέσου οικονομικού επιπέδου (5,9%).

Από το 2018 (όταν για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκε σχετική ερώτηση στο ερωτηματολόγιο της έρευνας) στο 2022, το ποσοστό των εφήβων 11, 13, και 15 ετών που αναφέρουν ότι συμμετείχαν πρόσφατα σε ηλεκτρονικό εκφοβισμό άλλων φαίνεται να έχει υπερδιπλασιαστεί, από 3,3% σε 7,1%.

Σχεδόν ένας στους 10 εφήβους (9,5%) ανέφερε ότι υπέστη ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying) τους τελευταίους 2 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας, σε ποσοστό 2,9% ανέφεραν ότι το παραπάνω συνέβη τουλάχιστον 2 φορές το μήνα.

Οικονομικό επίπεδο

Οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονομικού επιπέδου δήλωσαν σε υψηλότερο ποσοστό ότι ενεπλάκησαν πρόσφατα σε βίαιους καυγάδες.

Δεν υπήρξαν διαφορές εντούτοις, μεταξύ των τριών οικονομικών επιπέδων αναφορικά με τον σχολικό εκφοβισμό (χαμηλό μεσαίο υψηλό). Ωστόσο, οι έφηβοι από οικογένειες υψηλότερου οικονομικού επιπέδου ανέφεραν σε μεγαλύτερο ποσοστό (συγκριτικά με τους εφήβους οικογενειών μέσου οικονομικού επιπέδου) ότι άσκησαν σε άλλους ηλεκτρονικό εκφοβισμό.

Τέλος, οι έφηβοι από οικογένειες χαμηλότερου οικονομικού επιπέδου ανέφεραν σε υψηλότερα ποσοστό (συγκριτικά με τους ομοτίμους τους από οικογένειες μέσου οικονομικού επιπέδου) ότι υπέστησαν εκφοβισμό με χρήση άσχημων χαρακτηρισμών για την εθνικότητα, τη φυλή και το χρώμα του δέρματος και τη θρησκεία τους.