Του Φίλιππου Ζάχαρη ( zachfil64@gmail.com)

Πολλές είναι πλέον οι δυσκολίες που ανακύπτουν σε ότι αφορά τον έλεγχο των ναρκωτικών ουσιών, καθώς τα μέσα διάδοσής τους έχουν αλλάξει το ίδιο όπως και οι μέθοδοι, αλλά και οι πρακτικές των ίδιων των χρηστών.

Κύρια αιτία είναι η διακίνηση μέσω διαδικτύου, εκεί δηλαδή που δημιουργούνται τα μεγαλύτερα προβλήματα ελέγχου της διακίνησης και καταπολέμησης αυτής ακριβώς της παράνομης συναλλαγής.

Ως εκ τούτου και οι διωκτικές αρχές έχουν προσαρμοστεί σταδιακά στα νέα δεδομένα, αλλά η προσαρμογή αυτή δεν είναι η πιο εύκολη υπόθεση, καθώς το διαδίκτυο και η τεχνολογία αλλάζουν μέρα με τη μέρα τα πάντα.  

Τo Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων - ΚΕΘΕΑ ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες την Ετήσια Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών (INCB). Στην Ετήσια Έκθεσή του για το 2023 το INCB διαπιστώνει:

-αύξηση στη διαθεσιμότητα ναρκωτικών λόγω της διαδικτυακής τους διακίνησης,

-κινδύνους για την ασφάλεια των ασθενών λόγω των παράνομων διαδικτυακών φαρμακείων,

-τις δυσκολίες των Αρχών να παρακολουθούν και να διώκουν τις παράνομες διαδικτυακές δραστηριότητες που σχετίζονται με τα ναρκωτικά,

-τις ευκαιρίες που προσφέρει το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για εκστρατείες πρόληψης και βελτίωση της πρόσβασης σε θεραπεία για τη χρήση ναρκωτικών.

Η Επιτροπή εκφράζει επίσης, ακόμα μία φορά την ανησυχία για τις επίμονες παγκόσμιες ανισότητες όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την κατανάλωση νόμιμων φαρμάκων για τη θεραπεία του πόνου.

Το μεταβαλλόμενο τοπίο της διαδικτυακής διακίνησης ναρκωτικών

Το μεταβαλλόμενο τοπίο της διαδικτυακής διακίνησης ναρκωτικών δημιουργεί νέες προκλήσεις και ευκαιρίες για τον έλεγχο των ναρκωτικών, αναφέρει το INCB στην Ετήσια Έκθεσή του. Σύμφωνα με το INCB, η αυξημένη διαθεσιμότητα παράνομων ναρκωτικών στο Διαδίκτυο, η εκμετάλλευση διαδικτυακών πλατφορμών, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, από εγκληματικές ομάδες και ο αυξημένος κίνδυνος θανάτων από υπερβολική δόση, λόγω της διαδικτυακής παρουσίας της φαιντανύλης και άλλων συνθετικών οπιοειδών, είναι μερικές από τις βασικές δυσκολίες στον έλεγχο των ναρκωτικών την εποχή του Διαδικτύου.

Όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά, η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων διαδικτυακών πλατφορμών σημαίνει ότι οι διακινητές ναρκωτικών μπορούν να διαφημίσουν τα προϊόντα τους στο παγκόσμιο κοινό. Διάφορες συμβατικές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται ως τοπικές αγορές, και το ακατάλληλο περιεχόμενο είναι ευρέως προσβάσιμο σε παιδιά και εφήβους.

Οι μέθοδοι κρυπτογράφησης, η ανώνυμη περιήγηση στο darknet και τα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούνται συνήθως για την αποφυγή του εντοπισμού, γεγονός που δημιουργεί δυσκολίες στη δίωξη αδικημάτων διαδικτυακής διακίνησης.

Οι παραβάτες μπορούν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε περιοχές όπου η επιβολή του νόμου είναι λιγότερο εντατική ή οι κυρώσεις ελαφρύτερες ή να εγκατασταθούν σε χώρες στις οποίες μπορούν να αποφύγουν την έκδοση. Η τεράστια κλίμακα της διαδικτυακής δραστηριότητας συνιστά πρόσθετη δυσκολία. Σε μία περίπτωση στη Γαλλία οι διωκτικές αρχές συνέλεξαν περισσότερα από 120 εκατομμύρια μηνύματα κειμένου από 60.000 κινητά τηλέφωνα.

Η ασφάλεια των ασθενών κινδυνεύει από τα παράνομα φαρμακεία του Διαδικτύου που πωλούν φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή απευθείας στους καταναλωτές. Είναι αδύνατον για τους καταναλωτές να γνωρίζουν εάν τα φάρμακα είναι πλαστά, μη εγκεκριμένα ή ακόμα και παράνομα. Το παγκόσμιο εμπόριο παράνομων φαρμακευτικών προϊόντων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Ευκαιρίες για θεραπεία & πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών

Το INCB θεωρεί ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες προσφέρουν ευκαιρίες για την πρόληψη της μη ιατρικής χρήσης ναρκωτικών, την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις βλάβες που συνεπάγεται η χρήση ναρκωτικών και για την υποστήριξη εκστρατειών για τη δημόσια υγεία. Οι κυβερνήσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη διεξαγωγή εκστρατειών πρόληψης της χρήσης ουσιών, ιδίως στους νέους.

Η τηλεϊατρική και τα φαρμακεία του Διαδικτύου θα μπορούσαν να βελτιώσουν την πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα, να βοηθήσουν στην προσέγγιση ασθενών με πρόβλημα χρήσης ναρκωτικών και να παρέχουν θεραπευτικές υπηρεσίες σε περισσότερα άτομα.

Οι διαδικτυακές πλατφόρμες θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης ναρκωτικών και για τη δημοσιοποίηση προειδοποιήσεων για νοθευμένα ναρκωτικά, οι οποίες θα μπορούσαν να σώσουν ζωές.

Τα ναρκωτικά στον κόσμο

Στο Αφγανιστάν, η παράνομη καλλιέργεια παπαρούνας και η παραγωγή ηρωίνης μειώθηκαν δραστικά. Η κρίση των οπιοειδών συνεχίζει να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη Βόρεια Αμερική, καθώς ο αριθμός των θανάτων που αφορούσαν συνθετικά οπιοειδή εκτός από μεθαδόνη συνεχίζει να αυξάνεται, φθάνοντας τους 70.000 το 2021.

Οι οργανώσεις διακίνησης ναρκωτικών συνεχίζουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στη λεκάνη του Αμαζονίου σε παράνομες εξορύξεις, παράνομη υλοτομία και διακίνηση άγριων ζώων. Επίπεδα ρεκόρ παράνομης καλλιέργειας θάμνων κόκας καταγράφηκαν στην Κολομβία και το Περού, αυξημένα κατά 13% και 18% αντίστοιχα.

Οι κατασχέσεις κοκαΐνης έφτασαν σε επίπεδο ρεκόρ το 2021 στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, μια σημαντική περιοχή διέλευσης για την κοκαΐνη.

Η Νότια Ασία φαίνεται ότι γίνεται όλο και περισσότερο στόχος διακίνησης μεθαμφεταμίνης που παρασκευάζεται παράνομα στο Αφγανιστάν, προς την Ευρώπη και την Ωκεανία.

Τα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού έχουν μετατραπεί από τόπους αποκλειστικής διέλευσης κατά μήκος των οδών διακίνησης ναρκωτικών σε αγορές προορισμού για συνθετικά ναρκωτικά. Αυτό δημιουργεί σημαντικές δυσκολίες για τις κοινότητες και τα συστήματα δημόσιας υγείας τους.

Στη συνοδευτική Έκθεσή του για τις πρόδρομες ουσίες το INCB συνιστά να τεθούν υπό διεθνή έλεγχο συνολικά 16 πρόδρομες ουσίες διεγερτικών τύπου αμφεταμίνης. Δύο πρόδρομες ουσίες της φαιντανύλης έχουν επίσης αξιολογηθεί και συσταθεί για διεθνή έλεγχο από το INCB, μετά από αίτημα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Όπως βλέπουμε λοιπόν, η έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών εστιάζει στα απανωτά προβλήματα που προκαλεί το διαδίκτυο στην διακίνηση και χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Δεν αντιμετωπίζεται ασφαλώς το πρόβλημα αυτό με κατασταλτικά μέτρα κατά των χρηστών παρά με την πρόληψη και λήψη μέτρων, ώστε η διακίνηση αυτή που λαμβάνει χώρα μέσω διαδικτύου να περιοριστεί κατά το δυνατόν. Το διαδίκτυο βέβαια παρέχει τεράστιες δυνατότητες ελιγμών όλων αυτών που προωθούν την διακίνηση.

Τι γίνεται στην Ελλάδα

Στην χώρα μας το πρόβλημα με την χρήση ναρκωτικών ουσιών αλλά και την διακίνησή τους είναι πολυσύνθετο.

Σύμφωνα με την ετήσια Έκθεση για την κατάσταση των ναρκωτικών και των οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2022, που έχει δώσει στη δημοσιότητα το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), στοιχεία για τους εφήβους έδειχναν προ πανδημίας (2019) ότι η χρήση κάνναβης ήταν σημαντικά υψηλότερη συγκριτικά με πριν από μία 12ετία.

Τα τελευταία χρόνια, περίπου 1.000 άτομα απευθύνονται ετησίως στις θεραπευτικές υπηρεσίες για προβλήματα από τη χρήση κάνναβης, με την τάση να είναι σταθερά αυξητική σε όλη την προηγούμενη 10ετία.

Η είσοδος των εφήβων στη χρήση κάνναβης, εφόσον δεν ανακοπεί, αναμένεται να συμβάλει σε περαιτέρω αύξηση του αριθμού των νεαρών ενηλίκων που θα απευθυνθούν στο μέλλον στις εξειδικευμένες δομές για προβλήματα από τη χρήση κάνναβης ή/και άλλων ουσιών.

Τα οπιοειδή αποτελούν τη βασική αιτία εισόδου στη θεραπεία στην Ελλάδα. Είναι ενθαρρυντικό ότι οι είσοδοι για οπιοειδή μειώνονται σταθερά την τελευταία 10ετία. Ωστόσο, αυξήσεις παρατηρούνται στις εισόδους με προβλήματα από την κοκαΐνη ή άλλα διεγερτικά.

Στη χώρα μας την τελευταία 4ετία, περίπου 500 άτομα εισέρχονται ετησίως στη θεραπεία για προβλήματα από την χρήση κοκαΐνης.

Μισοί εξ' αυτών αναφέρουν δευτερευόντως και χρήση ηρωίνης. Το παραπάνω είναι ενδεικτικό μεταβολών τόσο στα πρότυπα χρήσης στην κοινότητα των χρηστών, όσο και στην αγορά των ναρκωτικών στη χώρα μας, αναφέρει μεταξύ άλλων η έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ.