Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι Έλληνες φημίζονται αφενός στο να κάνουν ιατρική από μόνοι τους και αφετέρου να προβαίνουν σε ανεξέλεγκτη χρήση φαρμάκων, συχνά χωρίς την γνώμη του θεράποντος γιατρού. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο και αφορά όλες τις ηλικίες, αλλά ειδικότερα τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους. Η χωρίς έλεγχο φαρμακοληψία έχει επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικο-οικονομικής ζωής, αλλά πάνω απ' όλα στο σύστημα Υγείας.

Οι Έλληνες από τη μια καταναλώνουν πολλά φάρμακα και από την άλλη διαθέτουν περίσσευμα φαρμάκων στα σπίτια τους. Αυτή ακριβώς την κατάσταση με την διαχείριση των φαρμάκων από τα νοικοκυριά, περιγράφει η νέα έρευνα της οργάνωσης «GIVMED» που έδωσε στην δημοσιότητα ο Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης «ΔιαΝΕΟσις».

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με την επιστημονική επιμέλεια της ΔιαΝΕΟσις και του Ινστιτούτου Πολιτικής Υγείας. Αποτυπώνει αναλυτικά τις προτιμήσεις και τις συνήθειες του πληθυσμού στη χρήση των υπηρεσιών υγείας και στην κατανάλωση φαρμάκων. Ως εκ τούτου, επιδιώκει να συμβάλλει στον σχεδιασμό καλύτερων μέτρων πολιτικής και δράσεων για αυτό το κρίσιμο ζήτημα.

Κόστος - κατανάλωση

Σύμφωνα με την οργάνωση GIVMED, περισσότερα από 40 εκατ. κουτιά φαρμάκων πετιούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα.  Σύμφωνα με έρευνα του 2019, το κόστος των φαρμάκων που πετιούνται μπορεί να φτάνει το 1 δισ. ευρώ.

Οι ερωτηθέντες στην έρευνα δήλωσαν μεταξύ άλλων ότι:

-1 στους 4 είναι φροντιστής ή κηδεμόνας κάποιου ατόμου.

-4 στους 10 έχουν διαγνωστεί με χρόνιο πρόβλημα υγείας.

-45,2% επισκέπτονται συχνά ή πολύ συχνά γιατρό/υπηρεσία υγείας για προληπτικό έλεγχο.

Δεν είναι, όμως και λίγοι οι πολίτες που δήλωσαν ότι δεν έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας τον τελευταίο χρόνο λόγω κόστους και το ποσοστό αυτό φτάνει το 22% και με την αναγωγή στον γενικό πληθυσμό της χώρας, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 1,9 εκατ. άτομα. Πολύ μεγάλος αριθμός, αν αναλογιστεί κανείς πως ο πληθυσμός της χώρας έχει μειωθεί.

Το 68,2% του συνόλου των ερωτώμενων δηλώνουν ότι κατανάλωσαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο.

Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία, το 93,3%, όσων κατανάλωσαν φάρμακα, απευθύνθηκαν σε ιδιωτικά φαρμακεία.

64,4% κατανάλωσαν συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ 32,6% κατανάλωσαν (και) μη συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Σημαντικό στην έκθεση είναι το γεγονός ότι 1 στους 6, από όσους κατανάλωσαν φάρμακα, δηλώνει ότι αντιμετώπισε εμπόδια στην προμήθεια φαρμάκων.

Εξίσου σημαντικό είναι το ότι μόνο 3 στους 10, από όσους δηλώνουν ότι γνωρίζουν καλά ποια φάρμακα έχουν στο σπίτι τους, λένε ότι τα ελέγχουν συχνά, δηλαδή τουλάχιστον μια φορά τον μήνα. Αυτό δείχνει αφενός την ευκολία προμήθειας φαρμάκων, αλλά παράλληλα και την επικινδυνότητα, καθώς πολλά φάρμακα μπορεί να έχουν λήξει, αλλά πάραυτα να καταναλώνονται είτε από απροσεξία αλλά και μεγάλη αδιαφορία. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή και στα ληγμένα φάρμακα και αυτό φαίνεται και από τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς 1 στους 2 δηλώνουν ότι βρήκαν ληγμένα φάρμακα στο σπίτι τους την τελευταία φορά που έλεγξαν. Απαντούν δε ότι κατά μέσο όρο βρήκαν 2,9 κουτιά με ληγμένα φάρμακα. 1 στους 5 από αυτούς, μάλιστα, δηλώνουν ότι βρήκαν περισσότερα από 4 κουτιά.

Απόρριψη - δωρεά φαρμάκων

Ένα άλλο σοβαρό θέμα αφορά την απόρριψη των ληγμένων φαρμάκων και την περιβαλλοντική ρύπανση. Περισσότεροι από τους μισούς, το 55,1%, δηλώνουν ότι πετούν τα ληγμένα φάρμακα στα σκουπίδια, ενώ 37,8% δηλώνουν ότι τα επιστρέφουν στα φαρμακεία.

Η έρευνα εστιάζει και στην σημαντικότητα των κοινωνικών φαρμακείων. Όμως, εδώ τα νέα είναι και πάλι αποθαρρυντικά. Έτσι, 7 στους 10 δηλώνουν ότι δεν δώρισαν μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Οι περισσότεροι από αυτούς δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα επειδή δεν τους περίσσεψαν, όμως, 1 στους 5 δηλώνει ότι δεν γνώριζε πού να τα δωρίσει.

Αυτό το τελευταίο στοιχείο δεν αφορά την ίδια την πληροφόρηση για το πού μπορεί να δωρίσει κανείς φάρμακα, μια πληροφόρηση που υπάρχει τουλάχιστον στο διαδίκτυο, στο οποίο έχουν πρόσβαση οι πάντες, αλλά την αδιαφορία στην απόκτηση της πληροφορίας και το θέμα είναι πολύ σημαντικό, καθώς πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν τα προς το ζην, έχουν μεγάλη ανάγκη από φάρμακα.

1 στους 4 και κυρίως οι γυναίκες, δηλώνουν ότι έχουν δωρίσει φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Μάλιστα, κατά μέσο όρο δώρισαν 5,6 κουτιά μη ληγμένων φαρμάκων.

Από όσους δώρισαν φάρμακα, 1 στους 2 δηλώνει ότι τα έδωσε σε ιδιωτικό φαρμακείο, 2 στους 7 σε κοινωνικό φαρμακείο, 1 στους 5 σε άλλη δομή (π.χ. σε ΜΚΟ ή στα ΚΑΠΗ) και 1 στους 20 σε ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε γι' αυτό τον σκοπό.

Μόνο 4 στους 10 δηλώνουν ότι γνωρίζουν την ύπαρξη των πράσινων κάδων στα φαρμακεία.

Πολλοί Έλληνες, λόγω κόστους, δεν έχουν πρόσβαση σε φάρμακα που χρειάζονται ενώ, την ίδια ώρα, είναι πιθανό εκατομμύρια κουτιά να μένουν αχρησιμοποίητα σε πολλά σπίτια.

Η απόρριψη κάποιων φαρμάκων, είτε στα σκουπίδια, και έπειτα στις χωματερές, είτε στο δίκτυο της αποχέτευσης μπορεί να αποβεί βλαπτική για το περιβάλλον.

Όσο τα αχρησιμοποίητα φάρμακα μένουν στα σπίτια, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά άνθρωποι που δεν πρέπει, όπως παιδιά ή ηλικιωμένοι.

Συμπέρασμα

Οι τελευταίες επισημάνσεις της έρευνας είναι και οι πιο σημαντικές και παράλληλα δηλωτικές των διαστάσεων των προβλημάτων είτε της ανεξέλεγκτης φαρμακο-απόρριψης, είτε της ακατάπαυστης φαρμακοληψίας, αλλά και την ίδια τους την αχρηστία από την στιγμή που παραμένουν αχρησιμοποίητα στα σπίτια, με μεγάλο κίνδυνο για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους.

Αν μη τι άλλο, η έρευνα αυτή μπορεί να λειτουργήσει ως μπούσουλας και οδηγός της λογικής και συνετής χρήσης φαρμάκων που θα έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη και ασφαλέστερη υγεία. Προς την κατεύθυνση αυτή πάντως, χρειάζονται περισσότερες καμπάνιες, κυρίως από το υπουργείο Υγείας, τις ενώσεις ασθενών, τα νοσοκομεία, τις φαρμακοβιομηχανίες και γενικότερα τους φορείς υγείας.

Σε τελευταία ανάλυση, είναι κάτι που αφορά γενικότερα τον γενικό πληθυσμό, που δεν έχει εκπαιδευτεί σε πολλούς τομείς της ζωής και που παραμένει πεισματικά χωρίς ενημέρωση, είτε λόγω ευθύνης των ίδιων των πολιτών, είτε του κράτους και των υπηρεσιών του συνολικά.

Γιατί η ορθή διαχείριση των φαρμάκων δεν βελτιώνει μόνο την υγεία, αλλά το περιβάλλον και τον τρόπο ζωής.