Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η φτώχεια και ειδικά η ακραία, συνεχίζει να απειλεί ολοένα και περισσότερες περιοχές του πλανήτη. Οι αιτίες είναι πολλές, και αφορούν εστίες πολέμων, περιβαλλοντική κρίση και κλιματική αλλαγή, μέχρι οικονομικές κρίσεις και δικτατορικά καθεστώτα που με τις απάνθρωπες πρακτικές τους εξωθούν τους πληθυσμούς μαζικά σε μετανάστευση.

Η φτώχεια είναι βέβαια και απόρροια του παγκόσμιου κοινωνικοπολιτικού συστήματος που σε κάθε περίπτωση, ευνοεί τον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό αυτών που ήδη έχουν και κατέχουν, με παράλληλη υποβάθμιση -ενίοτε ραγδαία όλων αυτών που βρίσκονται από καιρό σε οικονομική δυσκολία.

Η φτώχεια, η παγκόσμια φτώχεια απειλεί την ίδια τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, την ίδια στιγμή που ετοιμάζει το έδαφος για την δυστυχή κατάληξη ακόμη περισσότερων. Ας δούμε όμως τα στοιχεία και ας εξάγουμε ο καθένας και η καθεμιά τα συμπεράσματά του. Γιατί φτώχεια σημαίνει πέραν όλων των άλλων και αδυναμία πρόσβασης στα στοιχειώδη ανθρώπινα αγαθά, με τις αντίστοιχες συνέπειες στον συνολικό πληθυσμό.

Σύμφωνα λοιπόν με τα τελευταία στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο αριθμός των ανθρώπων που πλήττονται από την ακραία φτώχεια παγκοσμίως αυξήθηκε κατά περίπου 70 εκατομμύρια το 2020. Πρόκειται ομολογουμένως για ένα θλιβερό ρεκόρ.

Η Παγκόσμια Τράπεζα συλλέγει στοιχεία για την παγκόσμια φτώχεια από το 1990. Από τότε, δεν έχει σημειωθεί ανάλογη αύξηση. Αντιθέτως: οι αριθμοί της φτώχειας μειώνονταν επί δεκαετίες - μέχρι που η πανδημία του κορονοϊού διέκοψε την τάση αυτή και γύρισε την καταπολέμηση της φτώχειας κατά πολλά χρόνια πίσω. Η διεθνής κοινότητα επεδίωκε να τερματίσει την ακραία φτώχεια σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2030.

Όμως ρωσική εισβολή στην Ουκρανία  επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση, και ο στόχος αυτός είναι απίθανο να επιτευχθεί σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Η πανδημία έχει εξαθλιώσει εκατομμύρια ανθρώπους

Το 2020, ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας αυξήθηκε  κατά περίπου 70 εκατομμύρια, φτάνοντας τα 719 εκατομμύρια.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, περίπου 647 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως προβλεπόταν να ζουν το 2023 σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Το 2019, ο αριθμός των εξαιρετικά φτωχών ανθρώπων παγκοσμίως ήταν 648 εκατομμύρια. Αυτό αντιστοιχούσε περίπου στο 8,4% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η ακραία φτώχεια εδώ σημαίνει ότι ένα άτομο έχει λιγότερο από 2,15 δολάρια την ημέρα.

Πώς μετράται η παγκόσμια φτώχεια;

Το όριο φτώχειας των 2,15 δολαρίων της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι η πιο κοινή μέθοδος για τη διατύπωση δηλώσεων σχετικά με την παγκόσμια φτώχεια. Χρησιμοποιείται από τα Ηνωμένα Έθνη για την παρακολούθηση της εξέλιξης της φτώχειας σε όλον τον κόσμο. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τρόποι υπολογισμού της φτώχειας.

Εκτός από την απόλυτη γραμμή φτώχειας της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία θέτει ένα σταθερό όριο για όλες τις χώρες του κόσμου, υπάρχουν επίσης εθνικές γραμμές φτώχειας που μετρώνται σε σχετικούς όρους. Ένα άτομο θεωρείται σχετικά φτωχό εάν ένα ορισμένο ποσοστό του εισοδήματός του είναι κάτω από το μέσο εισόδημα της χώρας του.

Στην ΕΕ, για παράδειγμα, το 60% του διάμεσου εισοδήματος χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της σχετικής φτώχειας. Η φτώχεια στη Γερμανία, για παράδειγμα, θεωρείται γενικά σχετική φτώχεια, επειδή ακόμη και οι πολύ φτωχοί άνθρωποι εκεί εξακολουθούν να έχουν περισσότερα χρήματα στη διάθεσή τους από ό,τι οι φτωχοί άνθρωποι σε άλλες χώρες.

Οι πολυδιάστατοι ορισμοί της φτώχειας λαμβάνουν υπόψη και άλλες πτυχές πέραν του εισοδήματος, όπως η υγεία και η εκπαίδευση.

Το όριο της φτώχειας των 2,15 δολαρίων δεν καθορίστηκε μέχρι το 2022 - μέχρι τότε, 1,90 δολάρια θεωρούνταν το όριο της ακραίας φτώχειας. Παρά την αύξηση αυτή, οι άνθρωποι που ζουν με λιγότερα από 2,15 δολάρια την ημέρα έχουν εξαιρετικά χαμηλό βιοτικό επίπεδο.

Τα όρια φτώχειας μπορούν επίσης να οριστούν υψηλότερα. Μια τέτοια προσέγγιση καθιστά σαφές ότι η μείωση της φτώχειας που ορίζεται με διαφορετικό τρόπο είναι μερικές φορές πιο αργή από τη μείωση της φτώχειας που ορίζεται ως ακραία: το 2019, σχεδόν ο μισός πληθυσμός του πλανήτη εξακολουθούσε να ζει με λιγότερο από 6,85 δολάρια την ημέρα.

Πού ζουν οι άνθρωποι σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας;

Η παγκόσμια μείωση της φτώχειας μπορεί να αποδοθεί επίσης ειδικά στην αυξανόμενη ευημερία στην Κίνα και την Ινδία. Στην υποσαχάρια Αφρική, από την άλλη πλευρά, η φτώχεια έχει καταπολεμηθεί με λιγότερη επιτυχία τις τελευταίες δεκαετίες. Σήμερα, η υποσαχάρια Αφρική είναι η πιο φτωχή στον κόσμο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2022 περίπου το 85% του πληθυσμού στην αποκλεισμένη από ξηρά χώρα της Ανατολικής Αφρικής, το Νότιο Σουδάν, ζούσε με λιγότερο από 1,90 δολάρια την ημέρα.

Ο όρος φτώχεια

Οι άνθρωποι που ζουν με λιγότερα από 2,15 δολάρια την ημέρα συνήθως υποφέρουν από πολλαπλές στερήσεις. Το εισόδημά τους είναι σημαντικά χαμηλότερο από το κόστος μιας υγιεινής διατροφής και μόνο. Κατά συνέπεια, οι φτωχότεροι άνθρωποι στον κόσμο συχνά πλήττονται από υποσιτισμό. Επίσης, συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, υγεία και εκπαίδευση και είναι πιο πιθανό να εκτεθούν σε περιβαλλοντικούς κινδύνους. Τα παιδιά σε όλο τον κόσμο πλήττονται δυσανάλογα από την απόλυτη φτώχεια: Η ανεπάρκεια βασικών αναγκών πλήττει έτσι ιδιαίτερα συχνά εκείνα για τα οποία τα στοιχειώδη αγαθά όπως η τροφή, η εκπαίδευση και η ιατρική περίθαλψη θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικά.

Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου.