HIV – AIDS: Έρευνα για θεραπεία χωρίς φάρμακα
Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)
Εδώ και αρκετά χρόνια έχει γίνει μεγάλη πρόοδος σε ότι αφορά την αντιμετώπιση του HIV – AIDS.
Tα αντιρετροϊκά φάρμακα, τα βλαστοκύτταρα και γενικότερα η αλματώδης φαρμακευτική αντιμετώπιση του ιού τείνει αν όχι έχει πετύχει να τον μετατρέψει σε χρόνια νόσημα, την στιγμή, για παράδειγμα που πριν από 30 χρόνια οι ελπίδες για να επιζήσει ο ασθενής ήταν ελάχιστες.
Τα στερεότυπα και τα ταμπού βέβαια δεν έχουν ακόμη ξεπεραστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για όσους έχουν πληγεί από την νόσο και υφίστανται ήδη διακρίσεις και κοινωνικό ρατσισμό.
Ο στόχος του Κοινού Προγράμματος του ΟΗΕ για τον ιό του ΗΙV -AIDS (UNAIDS) σημαίνει πως μέχρι το 2025 το 95% των ατόμων που ζουν με HIV θα πρέπει να το γνωρίζουν, το 95% των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με HIV να λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και το 95% των ατόμων που βρίσκονται σε αγωγή να έχουν επιτυχημένη καταστολή του ιικού φορτίου.
Τα στοιχεία πάντως για τον HIV - AIDS είναι ενίοτε αποθαρρυντικά καθώς, από τα περίπου 40 εκατομμύρια άτομα που ζουν με HIV παγκοσμίως, σχεδόν το ένα τέταρτο δεν λαμβάνουν θεραπεία που είναι απαραίτητη για την επιβίωσή τους.
Ο ΟΗΕ επισημαίνει ότι αν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και λάβουν χώρα τολμηρές δράσεις των εθνικών κυβερνήσεων για να εξασφαλίσουν επαρκείς και βιώσιμους πόρους για την καταπολέμηση της νόσου, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με τον ιό HIV και που χρειάζονται ισόβια θεραπεία θα είναι περίπου 29 εκατομμύρια έως το 2050.
Αν αυτό δεν επιτευχθεί, ο αριθμός θα ανέβει στα 46 εκατομμύρια.
Καταπολέμηση του ιού χωρίς φάρμακα
Στο πλαίσιο των δράσεων αλλά κυρίως των ερευνών που αποβλέπουν στην μείωση των επιπτώσεων της νόσου, ο Γερμανός ερευνητής του HIV - AIDS, καθηγητής Christian Gaebler, έχει θέσει  έναν διαφορετικό στόχο: να αναπτύξει θεραπείες που θα θεραπεύουν τους ανθρώπους από τη λοίμωξη HIV ή που θα επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό τους σύστημα να διατηρεί τον ιό μόνιμα υπό έλεγχο χωρίς φάρμακα.
Για τον σκοπό αυτό, ο επιστήμονας από το Charité - Universitätsmedizin Berlin θέλει να διερευνήσει λεπτομερώς τις περιπτώσεις που ήδη ζουν χωρίς φάρμακα.
Το ερευνητικό του έργο έχει ήδη πείσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), το οποίο χρηματοδοτεί τον ερευνητή με περίπου 1,5 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο μιας επιχορήγησης ERC Starting Grant.
Η πρόοδος στη θεραπεία του HIV επιτρέπει πλέον στους ανθρώπους με HIV να ζουν μια σε μεγάλο βαθμό φυσιολογική ζωή.
Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνουν μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή που καταστέλλει τον πολλαπλασιασμό του ιού - τα λεγόμενα αντιρετροϊκά φάρμακα.
«Η αντιρετροϊκή θεραπεία δεν μπορεί να θεραπεύσει μια λοίμωξη από τον ιό HIV, επειδή ο ιός κρύβεται στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος», εξηγεί ο Christian Gaebler, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Τμήμα Λοιμωδών Νοσημάτων και Εντατικής Θεραπείας του Charité και στο Ινστιτούτο Υγείας του Βερολίνου στο Charité (BIH).
«Αυτές οι κρυψώνες είναι γνωστές ως δεξαμενές του ιού. Εξηγούν γιατί ο ιός HIV πολλαπλασιάζεται και πάλι μέσα σε λίγες εβδομάδες μόλις διακοπεί η φαρμακευτική αγωγή».
Υπάρχουν μόνο μερικοί άνθρωποι για τους οποίους η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων κατάφερε να απομακρύνει πλήρως τον ιό από τον οργανισμό. Μια ερευνητική ομάδα του Charité, στην οποία συμμετείχε ο Christian Gaebler, παρουσίασε τελευταία φορά μια τέτοια πραγματική θεραπεία του HIV στην επιστημονική κοινότητα τον Ιούλιο.
Ωστόσο, λόγω των υψηλών κινδύνων που ενέχουν, οι μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων δεν αποτελούν επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς, γι' αυτό και η λοίμωξη από τον ιό HIV εξακολουθεί να θεωρείται ανίατη.
Ο Christian Gaebler θέλει να αλλάξει αυτή την κατάσταση με το πρόγραμμα "HIV CURE MISSION", επειδή η ανάγκη είναι μεγάλη: Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Robert Koch, 96.700 άνθρωποι ζούσαν με HIV στη Γερμανία στο τέλος του 2023, και περίπου 40 εκατομμύρια παγκοσμίως σύμφωνα με το UNAIDS, το Κοινό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τον HIV/AIDS.
Μαθαίνοντας από θεραπείες & υφέσεις
Από τη μία πλευρά, ο γιατρός και επιστήμονας σχεδιάζει να αναλύσει τις περιπτώσεις θεραπείας του HIV. Υπάρχουν ανοσολογικά χαρακτηριστικά του δότη βλαστικών κυττάρων ή του λήπτη που συνέβαλαν στη θεραπεία; Ή παράμετροι που εξηγούν γιατί η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων δεν οδήγησε σε θεραπεία σε άλλες περιπτώσεις;
Από την άλλη πλευρά, θέλει να διερευνήσει μια δεύτερη ομάδα ανθρώπων με HIV που τα καταφέρνουν χωρίς αντιρετροϊκά φάρμακα - τους λεγόμενους μεταθεραπευτικούς ελεγκτές.
«Υπάρχουν άνθρωποι με HIV των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα διατηρεί τον ιό υπό έλεγχο, παρόλο που έχουν σταματήσει την αντιρετροϊκή θεραπεία», εξηγεί ο ερευνητής του Charité.
«Σ' αυτούς, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλει τη δραστηριότητα του ιού, παρόλο που αυτός εξακολουθεί να κρύβεται σε ορισμένα κύτταρα του σώματος. Επειδή ο ιός HIV εξακολουθεί να είναι ανιχνεύσιμος, δεν μιλάμε για θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις, αλλά για μόνιμη ύφεση».
Πώς καταφέρνει το ανοσοποιητικό σύστημα να ελέγχει τον ιό;
Έχουν παρατηρηθεί αρκετοί τέτοιοι μεταθεραπευτικοί ελεγκτές, οι οποίοι βρίσκονται πλέον σε ύφεση για πάνω από τέσσερα χρόνια, μετά από θεραπεία με μια νέα θεραπεία αντισωμάτων HIV.
Ο Christian Gaebler συμμετείχε στη μελέτη φάσης Ι που δημοσιεύθηκε το 2022, για την οποία τιμήθηκε πέρυσι με το Γερμανικό Βραβείο AIDS. «Θέλουμε να μάθουμε από αυτούς τους ανθρώπους», λέει ο ερευνητής του HIV.
Μαζί με την ομάδα του θέλει να καταγράψει ακριβώς πώς αντιδρά το ανοσοποιητικό τους σύστημα στον ιό και ποια γονίδια είναι ενεργά στα κύτταρα του ανοσοποιητικού τους συστήματος αλλά και στον ιό.
Επειδή ιδίως οι δεξαμενές του ιού αποτελούν το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη θεραπεία του HIV, οι ερευνητές θα διερευνήσουν λεπτομερώς τη φύση τους - η θεραπεία με αντισώματα έχει καταφέρει να μειώσει τον αριθμό των δεξαμενών του ιού.
Η θεραπεία με αντισώματα βρίσκεται μόλις στην αρχή της ανάπτυξής της, οπότε δεν υπάρχουν ακόμη πολλοί άνθρωποι που έχουν βοηθηθεί σε ύφεση.
Ωστόσο, ο Christian Gaebler αναμένει ότι ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί, καθώς θα ξεκινήσουν οι μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές.
«Μόλις κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που ευνοούν την ύφεση ή τη θεραπεία, θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τα ευρήματα για να αναπτύξουμε νέες, ευρέως εφαρμόσιμες θεραπευτικές προσεγγίσεις κατά του HIV», λέει ο επιστήμονας.
«Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανύσουμε, αλλά ο στόχος μας παραμένει είτε να θεραπεύσουμε τους ανθρώπους με HIV είτε να τους δώσουμε τη δυνατότητα να ζήσουν μια υγιή ζωή χωρίς φαρμακευτική αγωγή με άλλα μέσα», καταλήγει.