Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Τα όρια τα βάζει η κοινωνία και οι πολίτες καλούνται να μην τα παρακάμψουν, πολύ περισσότερο να τα υπερβούν. Τα όρια αυτά δεν είναι απόφαση των ίδιων των πολιτών ούτε πρόκειται για κάποια Ύβριν, απλά στην περίπτωση αυτή πρόκειται για θεσμοθετημένα όρια με αποδέκτες εκατ. πολίτες που δεν έχουν αυτοκαθοριστεί ούτε αυτοπροσδιοριστεί. Η δημοκρατία, που θεωρείται καθεστώς αυτοπεριορισμού, κινδυνεύει σήμερα σε ύψιστο βαθμό κυρίως λόγω των παρεμβάσεων και ακραίων τοποθετήσεων αναφορικά με τις εκφραστικές δυνατότητες αλλά και τις δυνητικές ερμηνείες, για το τι είναι αυτή η δημοκρατία και πώς καθορίζεται.

Η περιορισμένη έκφραση σε πολλά σημεία του κόσμου προκαλεί μεν κάποιες αντιδράσεις, οι αντιδράσεις, όμως, αυτές είναι χλιαρές και μουδιασμένες. Λες και από ένα σημείο και μετά επιβλήθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, λες και αποφασίστηκε με ταχείς ρυθμούς η αποσιώπηση των μεγαλύτερων σε έκταση εγκλημάτων (όπως αυτό της Ρωσίας στην Ουκρανία) επειδή πρέπει να πρυτανεύσει η λογική του παραλόγου, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η δημοκρατία για την οποία ομιλώ, έχει χάσει πλέον τη σημασία και δυναμική της.

Η κατάσταση αυτή διαιωνίζεται όσο οι πολίτες δεν αυτοοργανώνονται και δεν δημιουργούν έστω κάποιους θύλακες αντιστασιακής αμφισβήτησης όλης αυτής της περιοριστικής διαδικασίας, η οποία επιφέρει την βρογχική καταστολή, με πολλαπλές συνέπειες στον ήδη τραυματισμένο κοινωνικό ιστό.

Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: οι πολίτες έχουν πλέον ξεχάσει πως υπάρχουν κάποιες ελευθερίες που πρέπει να υπερασπιστούν και με κάθε τρόπο επιδεικνύουν αυτήν ακριβώς την λήθη. Η λύση σε όλα αυτά είναι να ενεργοποιηθούν και πάλι οι πολίτες και να συνειδητοποιήσουν πως έχουν απολέσει ακόμη και τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα επιβίωσης. Για πολλούς βέβαια, η κατάσταση αυτή δεν υφίσταται και μάλιστα αξιώνουν ολοένα και μεγαλύτερη καταστολή. Δεν θα μπορούσα να πω πως οι πολίτες αυτοί αποτελούν την μειοψηφία, τουναντίον το αίτημα για περισσότερη ελευθερία έχει σχεδόν εκλείψει.

Επίσης, δεν ισχύει επ' ουδενί στην πράξη αυτό που τόνισα παραπάνω για την δημοκρατία, ως καθεστώς αυτοπεριορισμού. Και δεν ισχύει γιατί σχεδόν ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, μη σκεπτόμενος τις επιπτώσεις που έχουν οι πράξεις του για τον διπλανό του. Καμία μέριμνα και σκέψη λοιπόν, για τον διπλανό, κανένας προβληματισμός για τις συνέπειες των πράξεών μας. Οι κοινωνίες εξελίσσονται ετεροκαθορισμένες και χωρίς την δυνατότητα ατομικής παρέμβασης, παρά απλώς ρητή τήρηση των θεσμοθετημένων ορίων, του Νόμου και της Τάξης.

Με τον τρόπο αυτό, όμως, οι πολίτες δεν εκπαιδεύονται ούτε στην διαδικασία σύστασης ενός νόμου, ούτε πολύ περισσότερο ενημερώνονται για την ανάγκη σύστασής του, από την στιγμή που την ανάγκη αυτή την προσδιορίζουν τα κυβερνώντα κόμματα, τα οποία δεν λαμβάνουν στο παραμικρό τις αξιώσεις και απαιτήσεις τους. Με λίγα λόγια, για να το πούμε καθαρά: οι Νόμοι και τα όρια έχουν τεθεί χωρίς την γνώμη των πολιτών. Το πώς και πότε αυτός ο ετερόνομος καθορισμός θα εξαλειφθεί, αυτό είναι υπόθεση των ανθρώπων, που πρέπει οι ίδιοι να καταστήσουν σαφές στους εαυτούς τους πως αυτοί έχουν τον κύριο ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων.

Αν αυτό δεν γίνει για πολλοστή φορά, θα μιλάμε πλέον για άτακτη υποχώρηση του πνεύματος της Δημοκρατίας, τουλάχιστον αυτή που δημιούργησαν οι Αθηναίοι μεταξύ του 4ου και 5ου π.Χ. αιώνα, που ναι μεν έχει εκπέσει, όμως τα νοήματά της παραμένουν ακόμη ζωντανά. 

Χωρίς τον αυτοπεριορισμό και τα χαρίσματα της Δημοκρατίας, δεν θα μπορέσουμε να δούμε και τα τρωτά της σημεία, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να τα διορθώσουμε. Δεν θα δούμε σε τελική ανάλυση τίποτε το ουσιαστικό, παρά μία συνεχή παρακμή του νοήματός της και την σταδιακή απαξίωσή της. Και αυτό όσο τα κοινοβουλευτικά κόμματα και όχι οι πολίτες συνεχίζουν να καθορίζουν τα πώς και τα γιατί. Όσο οι ίδιοι οι πολίτες θα συνεχίζουν να απέχουν από τις διαδικασίες σχηματισμού των νόμων και των διαταγμάτων. Χωρίς να βάζουν την πένα τους στην διαμόρφωση των εκάστοτε συνθηκών ανάπτυξης και εξέλιξης της πραγματικής δημοκρατίας, που θα πρέπει να είναι αποκλειστικά και μόνο δική τους υπόθεση.