Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Ο εγκέφαλος είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Και το πιο πολυσυζητημένο. Τι πραγματικά συμβαίνει, όμως, όταν σκεφτόμαστε; Και πώς μπορούμε να αναστείλουμε ή να περιορίσουμε τα προβλήματα μνήμης και σκέψης που αναμένονται με το πέρασμα των χρόνων; Μπορεί ο άνθρωπος να παρέμβει ασκώντας την σκέψη του και πώς; Τι συμβαίνει όταν λαμβάνει χώρα η όλη διαδικασία της εκπαίδευσης;

"Δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν εκπαιδεύουμε μια συγκεκριμένη απόδοσή του", λέει ο καθηγητής δρ Emrah Dzel, διευθυντής στο Ινστιτούτο Γνωστικής Νευρολογίας και Έρευνας της Άνοιας, σε συνέντευξή του στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων DPA. "Βασικά δεν γνωρίζουμε καν πού ακριβώς λαμβάνουν χώρα οι διαδικασίες".

Σύμφωνα με τον Dzel, πάντως, αυτό που συνήθως λειτουργεί είναι η εξάσκηση μιας συγκεκριμένης δεξιότητας.

Για παράδειγμα, το να θυμάται κανείς τηλεφωνικούς αριθμούς. Αλλά, το πώς αυτό επηρεάζει άλλες διαδικασίες ή τμήματα του εγκεφάλου είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό ασαφές. Ως εκ τούτου, η έρευνα έχει θέσει ως στόχο να ανακαλύψει τι θα μπορούσε να εκπαιδεύσει την απόδοση του εγκεφάλου γενικά.

Παρόλο που η επιστήμη βλέπει ακόμη πολλά ανοιχτά ερωτήματα: Στην αγορά κυκλοφορούν προγράμματα εκπαίδευσης για τον εγκέφαλο, ορισμένα από τα οποία υπόσχονται πολλά. Ο νευρολόγος Dzel είναι επιφυλακτικός απέναντί τους.

Από την άλλη πλευρά, θεωρεί πως δεν μπορείς να κάνεις λάθος αν διεγείρεις τον εγκέφαλο. Μπορεί να είναι χρήσιμο μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, για προβλήματα συγκέντρωσης μετά από αναισθησία, αλλά και απλά στην καθημερινή ζωή. Και δεν χρειάζεται να είναι καθόλου περίπλοκο.

Ήδη πριν από 150 χρόνια, ένας Αμερικανός γιατρός συμβούλευσε έναν πολιτικό με προβλήματα μνήμης το εξής: Θα έπρεπε να λέει κάθε βράδυ στη γυναίκα του ποιον είχε συναντήσει κατά τη διάρκεια της ημέρας.

"Ο άνθρωπος το έκανε αυτό για αρκετά χρόνια", λέει ο Dzel. Αυτό τον βοήθησε να θυμάται καλύτερα. Υπάρχουν συζητήσεις σχετικά με το γιατί συνέβη αυτό. "Είτε η μνήμη του είχε βελτιωθεί", λέει ο Dzel, "είτε είχε αναπτύξει με την πάροδο του χρόνου στρατηγικές για να συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένο περιεχόμενο και έτσι αντιλαμβανόταν και αποθήκευε καλύτερα τις πληροφορίες".

Τελικά, όμως, δεν έχει σημασία, αρκεί αυτό να βοηθά.

"Μπορείτε να εκπαιδεύσετε τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, αλλά όχι τη μακροπρόθεσμη", λέει ο ψυχολόγος Peter Sturm. Είναι ένας από τους ιδρυτές της "Society for Brain Training", όπου είναι υπεύθυνος για την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εκπαιδευτών. Για τον ίδιο, ωστόσο, η εκπαίδευση του εγκεφάλου υπερβαίνει τις καθαρές ασκήσεις μνήμης, όπως η απομνημόνευση τηλεφωνικών αριθμών.

"Η σύγχρονη εγκεφαλική εκπαίδευση αυξάνει και σταθεροποιεί τις βασικές λειτουργίες της νοητικής απόδοσης", λέει.

"Αυτό είναι το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα - βραχυπρόθεσμα, η προπόνηση μας κάνει πιο γρήγορους και να βρισκόμαστε σε εγρήγορση". Τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 80 έως 85 ετών, λέει, αυτό έχει αποδειχθεί από μελέτες. Η άνοια δεν σταματά με την εγκεφαλική εκπαίδευση, αλλά οι εναπομείνασες δομές του εγκεφάλου ενισχύονται. Και πώς ακριβώς λειτουργεί αυτό;

"Κάθε τι καινούργιο ξυπνάει τον εγκέφαλο", λέει ο ψυχολόγος. "Μπορείτε να κάνετε πράγματα που κάνετε στην καθημερινή σας ζωή λίγο διαφορετικά".

Για παράδειγμα, δοκιμάστε να διαβάσετε ένα κείμενο κρατώντας το ανάποδα. Ή περάστε μέσα από μια χούφτα γραμμές ψάχνοντας πόσο συχνά το γράμμα "ν" ακολουθεί ένα "ε". Μπορείτε επίσης να χαμηλώσετε το ραδιόφωνο και να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι λέγεται.

Όπως είδαμε υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει κανείς για να εκπαιδεύσει τον εγκέφαλό του. Η εκπαίδευση αυτή μπορεί να πάρει πολλές μορφές και να επιφέρει σημαντικά θετικά αποτελέσματα. Τα χρόνια περνούν με μεγάλη ταχύτητα, το ίδιο και οι εικόνες που αλλάζουν η μια μετά την άλλη.

Η αντιληπτική δυνατότητα επίσης τροποποιείται όχι πάντα προς το καλύτερο. Ωστόσο κανείς δεν πρέπει να τα παρατά. Τουναντίον, χρειάζεται εγρήγορση και όχι αγώνας δρόμου για να προλάβουμε τη γήρανση. Σε αυτή την διαδικασία βοηθούν πολλά, αλλά πάνω απ' όλα η διάθεση να παραμείνουμε διαυγείς. Όσο μας επιτρέπει ο χρόνος.