Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η Κομισιόν πρότεινε πριν από λίγο καιρό αυστηρότερους κανόνες για τους ρύπους του ατμοσφαιρικού αέρα, των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, καθώς και την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.

Οι προτάσεις αυτές έρχονται σε μία εποχή όπου ναι μεν έχουν παρθεί κάποια στοιχειώδη μέτρα για την περιβαλλοντική ρύπανση και υποβάθμιση, εντούτοις τα μέτρα αυτά δεν επαρκούν για να επιφέρουν σαρωτικές αλλαγές στις συνθήκες ζωής.

Οι επιπτώσεις από τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, την μόλυνση των υπογείων υδάτων αλλά και τα αστικά λύματα είναι ήδη ορατές. Χιλιάδες άνθρωποι σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ υποφέρουν από ποικίλες ασθένειες που σχετίζονται με αυτή την παρατεταμένη ρύπανση.

Η μόλυνση του αέρα θεωρείται ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία και βασική αιτία χρόνιων νόσων, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφαλικών επεισοδίων, του καρκίνου και του διαβήτη.

Οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η ατμοσφαιρική ρύπανση από μόνη της, σύμφωνα με τα ως τώρα διαθέσιμα στοιχεία, ευθύνεται για σχεδόν 300.000 πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη κάθε χρόνο. Με βάση τους προτεινόμενους νέους κανόνες θα μειωθούν, σε βάθος δεκαετίας, κατά περισσότερο από 75% οι θάνατοι που συνδέονται με επίπεδα του κύριου ρύπου PM2.5 πάνω από τις τιμές που ορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Σε ό,τι αφορά τον αέρα και τα ύδατα, όλοι οι νέοι κανόνες παρέχουν σαφή απόδοση των επενδύσεων χάρη στα οφέλη για την υγεία, την εξοικονόμηση ενέργειας, την παραγωγή τροφίμων, τη βιομηχανία και τη βιοποικιλότητα. Αντλώντας διδάγματα από την ισχύουσα νομοθεσία, η Κομισιόν προτείνει, αφενός, να καταστούν αυστηρότερα τα επιτρεπόμενα επίπεδα ρύπων και, αφετέρου, να βελτιωθεί η εφαρμογή, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι στόχοι μείωσης της ρύπανσης επιτυγχάνονται συχνότερα στην πράξη.

Οι προτάσεις της Κομισιόν θέλουν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για μηδενική ρύπανση, στόχος της οποίας είναι ένα περιβάλλον ελεύθερο από επιβλαβείς ρύπους έως το 2050.

Η προτεινόμενη αναθεώρηση των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα θα καθορίσει ενδιάμεσα ενωσιακά πρότυπα ποιότητας του αέρα για το 2030, περισσότερο ευθυγραμμισμένα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ παράλληλα θα θέσει την ΕΕ σε πορεία επίτευξης μηδενικής ρύπανσης του αέρα το αργότερο έως το 2050, σε συνέργεια με τις προσπάθειες για κλιματική ουδετερότητα.

Τα οφέλη από τα μέτρα

Η πρόταση της Κομισιόν αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη δραματικής βελτίωσης της ποιότητας του αέρα σε όλη την Ευρώπη έως το 2030, με αποτέλεσμα ακαθάριστα ετήσια οφέλη που εκτιμώνται από 42 δισ. έως 121 δισ. EUR το 2030, με κόστος μικρότερο από 6 δισ. EUR ετησίως.

Διάφορες βελτιώσεις θα στηρίξουν, σύμφωνα με την Κομισιόν, την προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος. Σε αυτά περιλαμβάνονται υποχρεώσεις ανάκτησης θρεπτικών συστατικών από τα λύματα, νέα πρότυπα για τους μικρορύπους και νέες απαιτήσεις παρακολούθησης για τα μικροπλαστικά.

Οι υποχρεώσεις επεξεργασίας των υδάτων θα επεκταθούν σε μικρότερους δήμους με 1.000 κατοίκους (από τους 2.000 κατοίκους που ισχύει επί του παρόντος). Για να διευκολυνθεί η διαχείριση των ισχυρών βροχοπτώσεων, οι οποίες γίνονται συχνότερες λόγω της κλιματικής αλλαγής, απαιτείται η κατάρτιση ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης των υδάτων στις μεγαλύτερες πόλεις.

Παρακολούθηση λυμάτων

Επιπλέον, με βάση την εμπειρία από τη νόσο Covid-19, η Κομισιόν πρότεινε τη συστηματική παρακολούθηση των λυμάτων για διάφορους ιούς, μεταξύ των οποίων και ο CoV-SARS-19, και για τη μικροβιακή αντοχή.

Ο τομέας των λυμάτων διαθέτει σημαντικό αναξιοποίητο δυναμικό παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, για παράδειγμα από βιοαέριο. Οι χώρες της ΕΕ θα κληθούν να παρακολουθούν τη βιομηχανική ρύπανση στην πηγή της, ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης της ιλύος και των επεξεργασμένων λυμάτων, αποφεύγοντας την απώλεια πόρων. Οι κανόνες για την ανάκτηση του φωσφόρου από την ιλύ θα στηρίξουν τη χρήση τους για την παραγωγή λιπασμάτων, με θετικό αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων.

Οι αλλαγές εκτιμάται ότι θα αυξήσουν το κόστος κατά 3,8% (σε 3,8 δισ. EUR ετησίως το 2040) με στόχο οφέλη άνω των 6,6 δισ. EUR ετησίως, με θετικό λόγο κόστους/οφέλους σε κάθε κράτος μέλος.

Ρυπογόνες ουσίες

Βάσει επικαιροποιημένων επιστημονικών στοιχείων, η Ευρωπαϊκή επιτροπή  πρότεινε την επικαιροποίηση των καταλόγων των ρύπων των υδάτων που πρέπει να ελέγχονται αυστηρότερα στα επιφανειακά και στα υπόγεια ύδατα.

Στους καταλόγους θα προστεθούν 25 ουσίες με καλά τεκμηριωμένες προβληματικές επιπτώσεις στη φύση και την ανθρώπινη υγεία. Σε αυτές συγκαταλέγονται:

-Οι PFAS, μια μεγάλη ομάδα «αιώνιων χημικών προϊόντων (forever chemicals)» που χρησιμοποιούνται, μεταξύ άλλων, σε μαγειρικά σκεύη, ρουχισμό και έπιπλα, αφρό πυρόσβεσης και προϊόντα προσωπικής φροντίδας

-Μια σειρά φυτοφαρμάκων και προϊόντων αποδόμησης φυτοφαρμάκων, όπως η γλυφοσάτη

-Η δισφαινόλη Α, πλαστικοποιητής και συστατικό στις πλαστικές συσκευασίες

-Ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, καθώς και αντιβιοτικά.