Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Πέρα από τα αλλεπάλληλα εγκλήματα πολέμου που έχουν διαπραχθεί αναφανδόν από τις ρωσικές στρατιωτικές  δυνάμεις στην Ουκρανία, τα σχολεία και οι μαθητές της χώρας έχουν γίνει επανειλημμένως στόχοι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το σύστημα Παιδείας της χώρας και τις εκπαιδευτικές της υποδομές.

Τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου  Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «Human Rights Watch» συγκλονίζουν, αλλά πάνω απ΄όλα αποκαλύπτουν σε όλους, το μέγεθος και την έκταση την ρωσική βαρβαρότητα.

Αξίζει λοιπόν να μάθουμε τα έργα και τις μέρες των Ρώσων στην Ουκρανία και ειδικά σε ό,τι αφορά την καταστροφή και καταλήστευση των σχολείων.

Ίσως τότε, λέω - ίσως, αναθεωρήσουν την στάση τους και όλοι αυτοί που στην εισβολή και τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν και διαπράττονται από τον ρωσικό στρατό, απάντησαν με «συναυλίες για τον άνθρωπο».   

Ο μεγάλης κλίμακας επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει καταστρέψει χιλιάδες σχολεία και νηπιαγωγεία σε ολόκληρη τη χώρα, αναφέρει η οργάνωση Human Rights Watch, σε έκθεση και βίντεο που δημοσιεύθηκαν πριν από μερικές ημέρες.

Σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση, περισσότερα από 3.790 εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί από τον Φεβρουάριο του 2022. Για εκατομμύρια παιδιά, η πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι έτσι σοβαρά μειωμένη.

Η 71σέλιδη έκθεση της οργάνωσης με τίτλο «Tanks on the Playground" καταγράφει τις ζημιές και τις καταστροφές σχολείων και νηπιαγωγείων σε τέσσερις ουκρανικές περιοχές κατά τη διάρκεια των μαχών τους πρώτους μήνες του πολέμου. Οι περισσότερες από τις ζημιές στις εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις, όπως σοβαρές ζημιές σε στέγες και αίθουσες διδασκαλίας ή καταρρεύσεις τοίχων, προκλήθηκαν από αεροπορικές επιδρομές, πυρά πυροβολικού, χτυπήματα με ρουκέτες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από βόμβες διασποράς. Επιπλέον, οι ρωσικές δυνάμεις συχνά λεηλατούσαν τα σχολεία που καταλάμβαναν, γεγονός που συνιστά έγκλημα πολέμου.

"Τα παιδιά της Ουκρανίας πληρώνουν βαρύ τίμημα για αυτόν τον πόλεμο, διότι οι επιθέσεις στην εκπαίδευση είναι επιθέσεις στο μέλλον τους", δήλωσε ο Hugh Williamson, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. "Η διεθνής κοινότητα πρέπει να καταδικάσει τις ζημιές και την καταστροφή των σχολείων στην Ουκρανία και τις λεηλασίες από τα ρωσικά στρατεύματα".

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επισκέφθηκε 50 εκπαιδευτικά ιδρύματα στις περιοχές του Κιέβου, του Χάρκοβου, του Τσερνίχοφ και του Μυκολαίβ και πήρε συνεντεύξεις από περίπου 90 σχολικούς αξιωματούχους, εκπροσώπους των τοπικών αρχών και μάρτυρες των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Από την εισβολή της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία το 2014 και ιδιαίτερα μετά τη ρωσική εισβολή το 2022, τα ουκρανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχουν επανειλημμένα δεχθεί πυρά ή έχουν χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς.

Εκτός από τις άλλες συνέπειες του πολέμου, η λειτουργία των σχολείων έχει επίσης περιοριστεί σημαντικά, έχοντας ήδη επηρεαστεί από το κλείσιμο των σχολείων μετά την πανδημία του κορωνοϊού. Πολλοί μαθητές από κατεστραμμένα σχολεία αναγκάστηκαν να συνεχίσουν τα μαθήματά τους σε άλλα σχολεία ή μπόρεσαν να μελετήσουν μόνο συγκεκριμένες ώρες ή από το σπίτι, γεγονός που έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα της εκπαίδευσης, σύμφωνα με την  Human Rights Watch. Επιπλέον, οι επιθέσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στις ενεργειακές υποδομές και οι επακόλουθες διακοπές ρεύματος και διαδικτύου, καθιστούν συχνά αδύνατη την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Η ουκρανική κυβέρνηση έχει λάβει διάφορα μέτρα για την προστασία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από τις επιθέσεις. Το 2019, η χώρα υπέγραψε μια νομικά μη δεσμευτική πολιτική διακήρυξη για την προστασία των σχολείων σε ένοπλες συγκρούσεις, τη Διακήρυξη Ασφαλών Σχολείων, η οποία αποσκοπεί στην προστασία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από τις καταστροφικές συνέπειες των ένοπλων συγκρούσεων.

Τον Αύγουστο του 2021, η Ουκρανία ενέκρινε σχέδιο δράσης για να μπορέσει να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της δήλωσης. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2022, 1000 Ουκρανοί στρατιωτικοί είχαν λάβει εκπαίδευση σχετικά με τη Διακήρυξη Ασφαλών Σχολείων και τις "Κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των σχολείων και των πανεπιστημίων από τη στρατιωτική χρήση κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων" που περιέχονται σε αυτήν.

Σύμφωνα με το ουκρανικό Υπουργείο Άμυνας, τον Ιούλιο του 2022 εκδόθηκε στρατιωτική διαταγή να μη χρησιμοποιούνται οι χώροι των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ως προσωρινά στρατιωτικά επιτελεία ή για τη στέγαση μονάδων.

Οι ζημιές και οι καταστροφές σχολείων που καταγράφηκαν από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συνέβησαν κυρίως τις πρώτες εβδομάδες των μαχών του 2022, όταν οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν πόλεις και κωμοπόλεις αλλά και σχολεία. Σε αρκετές περιπτώσεις, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις υποχωρούσαν από τις κατεχόμενες περιοχές, κατέστρεφαν τα σχολεία στα οποία είχαν ταμπουρωθεί, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερες ζημιές.

Όταν κατέλαβαν τα σχολεία, τα ρωσικά στρατεύματα πήραν ό,τι δεν είχε ήδη καταστραφεί, όπως υπολογιστές, φορητούς υπολογιστές, τηλεοράσεις, διαδραστικούς πίνακες, άλλο σχολικό εξοπλισμό και συστήματα θέρμανσης.

 Μετά την αποχώρησή τους, έμειναν πίσω καμένες και λεηλατημένες αίθουσες διδασκαλίας. Σε ορισμένους τοίχους υπήρχαν γκράφιτι με μηνύματα μίσους κατά του ουκρανικού πληθυσμού.

Για παράδειγμα, Ρώσοι στρατιώτες κατέλαβαν το σχολείο Borodianska στην περιφέρεια του Κιέβου και το χρησιμοποίησαν για στρατιωτικούς σκοπούς.  Όταν οι Ρώσοι στρατιώτες αποχώρησαν, άφησαν στους τοίχους των αιθουσών διδασκαλίας αντι-ουκρανικά συνθήματα και μια σημαία με σβάστικα.

Σε προηγούμενες εκθέσεις της, η Human Rights Watch έχει τεκμηριώσει ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν επιτεθεί σε σχολεία και νηπιαγωγεία, συμπεριλαμβανομένων σχολείων για παιδιά με αναπηρίες, έχουν βασανίσει, βιάσει και κακοποιήσει με άλλο τρόπο αιχμαλώτους πολέμου και έχουν κρατήσει αμάχους σε σχολεία.

Η Ρωσία δεν έχει υπογράψει την διεθνή Διακήρυξη για τα ασφαλή σχολεία.

Το ουκρανικό Υπουργείο Παιδείας ανέφερε ότι τον Ιανουάριο του 2023, πάνω από το 95% των παιδιών σχολικής ηλικίας ήταν εγγεγραμμένα στα σχολεία, ένα σημαντικό επίτευγμα σε καιρό πολέμου, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Παρά τις προσπάθειες αυτές, οι διαταραχές της μάθησης που σχετίζονται με τον πόλεμο και τα παγκόσμια διδάγματα από την πανδημία του κορωναϊού δείχνουν ότι η μετάβαση από τη δια ζώσης μάθηση στην εξ αποστάσεως μάθηση, οδηγεί συχνά σε απώλεια μάθησης και ανισότητα και ότι απαιτούνται μαζικές προσπάθειες για να αναπληρωθεί η εκπαιδευτική απώλεια μεταξύ των παιδιών της Ουκρανίας.