Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Με μιας μπορεί να αλλάξουν τα πάντα χωρίς να το καταλάβεις, αλλά πολύ περισσότερο χωρίς να το υπολογίζεις. Στην σημερινή εποχή όπου οι ευκαιρίες έχουν λιγοστέψει όσο και οι άμυνες κατά της παθητικοποίησης, η διαρκής σκέψη και το ασφαλές πεδίο της, που δεν είναι φρούριο παρά λημέρι παραπόνων και περισυλλογής, μπορεί να χρησιμεύσει ως ισχυρό εμπόδιο στην προφανή αποβλάκωση, στην οποία έχει περιέλθει ο κόσμος τα τελευταία χρόνια. Και μιλάμε για τέτοιου είδους αποχαύνωση, ώστε οι λέξεις χάνουν το νόημά τους.

Τι έφταιξε και έφτασε ο κόσμος σε αυτό το σημείο, ώστε για παράδειγμα να ασχολούνται όλοι στην Ελλάδα για το αν ο Ερντογάν χτυπήσει με πυραύλους την Αθήνα ή αν ο δικτάτορας Πούτιν εντυπωσιάζει ή όχι με τους πολυδιαφημιζόμενους υπερηχητικούς πυραύλους; Γιατί άραγε, όλη αυτή η πρεμούρα για την κάθε είδους σαχλότητα που εκστομίζει χωρίς περιστροφές ο κάθε τυχάρπαστος πολιτικάντης, που από ένα σημείο και μετά βέβαια και επειδή πρόκειται απλά για αμόρφωτους ή καλύτερα αστοιχείωτες περσόνες - απλές καρικατούρες της κοινοβουλευτικής εξουσίας, μπορεί να μην διστάσουν και να πατήσουν την σκανδάλη;

Όλα μπορεί να αλλάξουν εξωτερικά όσο οι λαοί δεν αντιδρούν στην προφανή εξαπάτηση, που διενεργείται σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Σε προσωπικό επίπεδο, όμως και πάλι τα πράγματα μπορεί να τροποποιηθούν άρδην αυτή την φορά προς την θετική κατεύθυνση αν οι άνθρωποι πάψουν με μιας να χωνεύουν αμάσητη τροφή και δη δηλητηριώδη.

Το δηλητήριο που εγχύνουν όλοι αυτοί που εκλέγονται με αδιαφανείς διαδικασίες και ενίοτε με νοθεία, το πέπλο της αποβλάκωσης που απλώνεται στις κοινωνίες και την εξέλιξή τους, όλα αυτά έχουν άμεσες επιπτώσεις στην εικόνα των λαών, τουλάχιστον αυτών που στο μακρινό παρελθόν σκέπτονταν εντελώς διαφορετικά.

Για παράδειγμα, τι σχέση μπορεί να έχει ο Νεοέλληνας με την αρχαία Ελλάδα, η σημερινή Αθήνα με την «Αθηναίων Πολιτεία»; Επίσης, ποια η ομοιότητα της σημερινής ευρωπαϊκής σκέψης και γνώσης με αυτή του 17ου με 19ου αιώνα, μηδέ των προηγουμένων αιώνων εξαιρουμένων, όταν δίπλα από τον θρησκευτικό σκοταδισμό αναπτύσσονταν με γοργούς ρυθμούς, η φιλοσοφία, η λογοτεχνία, η ποίηση και οι τέχνες; Και γιατί άραγε, όλος αυτός ο γνωσιακός οργασμός έπαψε από ένα σημείο και μετά, με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να βυθιστούν σε ένα απύθμενο τέλμα;

Και τελικά, γιατί να μην μπορεί ο μέσος άνθρωπος να βάλει το μυαλό του να σκεφθεί σε τι κόσμο ζει, όταν η συγκίνησή του εστιάζεται αποκλειστικά και μόνο στο αν το παιδί του αριστεύσει ή αν ξεπερνά σε ικανότητες το παιδί του γείτονα; Με λίγα λόγια, γιατί να πρέπει να ανταγωνίζονται οι άνθρωποι μεταξύ τους, γιατί να μην κάνουν προσπάθειες να βαθμολογούν τον εαυτό τους από την μια μέρα στην άλλη, κάνοντας ένα σημαντικό άλμα προόδου σε ότι αφορά την αυτοκριτική;

Από την μια στιγμή στην άλλη λοιπόν, μπορεί να γίνει το καλύτερο και το χειρότερο. Μπορεί οι άνθρωποι απλά να παρακολουθούν τις ανόητες σκέψεις των πολιτικάντηδων, που από ένα σημείο και μετά γίνονται επικίνδυνες ή να αυτοβελτιωθούν με την απόρριψη όλων αυτών των άχρηστων εννοιών, αλλά και επαγόμενων πράξεων που έχουν επωμισθεί από παλιά.

Σε κάθε περίπτωση, με την πρώτη κατάσταση απλά γίνονται παθητικοί θεατές της ίδιας της καταστροφής τους, ενώ στην άλλη βαδίζουν με βάση τα πιστεύω τους που τα ανανεώνουν. Με τον τρόπο αυτό και με μια λαοθάλασσα στις πλατείες και τους δρόμους, κανένας Ερντογάν ή Πούτιν ή οποιοσδήποτε άλλος δικτατορίσκος δεν θα μπορούσαν ούτε καν να σκεφτούν να κάνουν αυτά που κάνουν. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι δηλαδή χάνονται στην Ουκρανία επειδή ένας αποδεδειγμένος πολεμικός ενορχηστρωτής καμαρώνει με τα διαπραγμένα εγκλήματά του, ένας Πούτιν που απειλεί τους πάντες και τα πάντα με διαφόρους τρόπους.

Το μερίδιο της ευθύνης ανήκει στους λαούς. Κάθε αντίσταση, κάθε εμπόδιο και φραγμός στα σχέδια όλων όσων επιβουλεύονται την εδαφική ακεραιότητα, αλλά πάνω απ' όλα την ελευθερία, κάθε αποδοκιμασία στον αυταρχισμό, τον ρατσισμό και τον εθνικισμό με μαζική μορφή, θα μπορούσε να αποτρέψει όχι μόνο σοβαρά συμβάντα, αλλά και την ίδια την αποχαύνωση. Το μερτικό αναλογεί στους λαούς, που κάποτε πρέπει να ξεκουνηθούν και να αντιδράσουν, βγαίνοντας σιγά σιγά από το διαχρονικό τέλμα.

Και αυτό μπορεί να γίνει γιατί κάποτε στο παρελθόν έγινε στο πολλαπλάσιο. Γιατί δεν υπάρχει μόνο αυτός που κοιτά με το στόμα ανοιχτό, αλλά και αυτός που σκέπτεται. Και η σκέψη με την αυτοκριτική είναι σε ρήξη με την γενικευμένη παθητικότητα που σήμερα κινεί τα νήματα, παπαγαλίζοντας τάχα ως ουτοπία και αψηφώντας το γεγονός ότι τα πράγματα μπορεί από την μια στιγμή στην άλλη να αλλάξουν μονομιάς.