Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Ενόψει της έκτακτης συνόδου του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις 25 Νοεμβρίου 2022, η Κομισιόν παρουσίασε σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κεντρική Μεσόγειο.

Η Επιτροπή, τονίζοντας ότι διαρθρωτικές λύσεις θα βρεθούν μόνο μέσω συμφωνίας για το πλήρες σύνολο των μεταρρυθμίσεων στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης που βρίσκονται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση, προτείνει μια σειρά επιχειρησιακών μέτρων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι άμεσες και συνεχιζόμενες προκλήσεις κατά μήκος της μεταναστευτικής οδού της Κεντρικής Μεσογείου.

Το εν λόγω σχέδιο δράσης δίδεται στην δημοσιότητα ακριβώς την ημέρα που συνέβη το ναυάγιο με τους 405 μετανάστες νοτίως της Κρήτης, γεγονός που ανάγκασε τον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη  Μηταράκη, να στείλει κατεπείγουσα επιστολή προκειμένου η Κομισιόν να επέμβει άμεσα, έτσι ώστε να υπάρχει έμπρακτη απόδειξη αλληλεγγύης προς τις χώρες πρώτες υποδοχής για τη διαχείριση του Μεταναστευτικού.

Με αφορμή λοιπόν, το ναυάγιο νοτίως της Κρήτης, ο Ν. Μηταράκης επισήμανε στους παραλήπτες της επιστολής Μαργαρίτη Σχοινά,  Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ίλβα Γιόχανσον, Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, ότι οι χώρες πρώτης υποδοχής στην ΕΕ δεν είναι εφικτό να σηκώνουν αυτές, το ολοένα αυξανόμενο βάρος της μεταναστευτικής κρίσης, το οποίο είναι δυσανάλογο των δυνατοτήτων τους.

Παράλληλα, όπως σημείωσε ο υπουργός, η Ελλάδα έχει επανειλημμένα επισημάνει την νέα τακτική των λαθροδιακινητών να επιχειρούν να μεταφέρουν μετανάστες προς την Ευρώπη χρησιμοποιώντας μεγαλύτερα πλοία, ενώ παράλληλα έχει τονίσει πως πρέπει συλλογικά να δράσει η ΕΕ, έτσι ώστε να αποφευχθούν αυτές οι επιχειρήσεις, καθώς θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή.

Επεσήμανε τέλος, ότι «ζητάμε από την Επιτροπή να αναλάβει αμέσως και να συντονίσει μια πρωτοβουλία μετεγκατάστασης» αναφορικά στην συγκεκριμένη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι η ευθύνη για τη διάσωση ζωών στη θάλασσα μοιράζεται δικαίως μεταξύ των κρατών μελών».

Το σχέδιο δράσης της Κομισιόν προτείνει μια σειρά από 20 μέτρα που διαρθρώνονται γύρω από τρεις πυλώνες και τα οποία θα προωθηθούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της. Τα μέτρα αυτά έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να περιορίσουν την παράτυπη και μη ασφαλή μετανάστευση, να παράσχουν λύσεις στις αναδυόμενες προκλήσεις στον τομέα της έρευνας και διάσωσης και να ενισχύσουν την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών σε ισορροπία με την ευθύνη που φέρουν. Το πλήρες σχέδιο δράσης είναι διαθέσιμο εδώ.

Πρώτος πυλώνας: Συνεργασία με χώρες εταίρους και διεθνείς οργανισμούς.

Η ενισχυμένη συνεργασία με χώρες εταίρους και διεθνείς οργανισμούς είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της μετανάστευσης. Η ΕΕ θα ενδυναμώσει τις ικανότητες της Τυνησίας, της Αιγύπτου και της Λιβύης, ώστε να διασφαλιστεί καλύτερη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης. Θα ενισχύσει την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και θα αυξήσει τη διπλωματική δραστηριοποίηση για τις επιστροφές, διευκολύνοντας παράλληλα τις νόμιμες οδούς προς την ΕΕ. Για να συντονίσει αυτές τις δράσεις και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπό τους, η ΕΕ θα αξιοποιήσει καλύτερα τις δομές συντονισμού της και θα δρομολογήσει ειδική πρωτοβουλία της «Ομάδας Ευρώπη» για την Κεντρική Μεσόγειο πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους.

Δεύτερος πυλώνας: Πιο συντονισμένη προσέγγιση για τις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης.

Το σχέδιο δράσης προτείνει μέτρα για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και όλων των φορέων που συμμετέχουν σε δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης στην Κεντρική Μεσόγειο, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή ομάδα επαφής για την έρευνα και τη διάσωση που ανακοινώθηκε στο πλαίσιο του νέου συμφώνου. Η Frontex, από κοινού με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, θα πραγματοποιήσει αξιολόγηση της κατάστασης στην Κεντρική Μεσόγειο. Θα εξασφαλιστεί στενότερος συντονισμός με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Θα πρέπει επίσης, να προαχθεί η συζήτηση στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού σχετικά με την ανάγκη θέσπισης ειδικού πλαισίου και κατευθυντήριων γραμμών για τα σκάφη, με ιδιαίτερη έμφαση στις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης.

Τρίτος πυλώνας: Ενίσχυση της εφαρμογής του εθελοντικού μηχανισμού αλληλεγγύης και του κοινού χάρτη πορείας.

Η δήλωση αλληλεγγύης που συμφωνήθηκε στις 22 Ιουνίου 2022 προβλέπει έναν εθελοντικό και προσωρινό μηχανισμό για ένα έτος, ο οποίος δημιουργεί μια γέφυρα προς το μελλοντικό μόνιμο σύστημα στο πλαίσιο του συμφώνου. Το σχέδιο δράσης προτείνει την επιτάχυνση της εφαρμογής του μηχανισμού, μεταξύ άλλων μέσα από την παροχή ταχείας στήριξης στα κράτη μέλη που δέχονται αφίξεις διά θαλάσσης, την αύξηση της ευελιξίας, τον εξορθολογισμό των διαδικασιών και την υλοποίηση της χρηματοδότησης εναλλακτικών μέτρων αλληλεγγύης.

Η ΕΕ αναφέρει ότι θα συνεχίσει να επαγρυπνεί για τις εξελίξεις στις άλλες βασικές μεταναστευτικές οδούς προς την Ευρώπη, μεταξύ άλλων κατά μήκος της οδού Τουρκίας/ Ανατολικής Μεσογείου, της οδού Δυτικής Μεσογείου/ Ατλαντικού, καθώς και κατά μήκος της μεταναστευτικής οδού των Δυτικών Βαλκανίων. Σ' αυτό το πλαίσιο, το σχέδιο δράσης μπορεί να χρησιμεύσει ως πρότυπο για την ανάπτυξη παρόμοιων σχεδίων που θα αντιμετωπίζουν τις ιδιαιτερότητες άλλων μεταναστευτικών οδών.

Να σημειωθεί ότι η τσεχική Προεδρία ζήτησε τη σύγκληση έκτακτου Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων μετά την αύξηση των αφίξεων κατά μήκος της οδού της Κεντρικής Μεσογείου, η οποία ανέρχεται σε πάνω από 50% σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2021. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έφτασαν στις ευρωπαϊκές ακτές διακινδύνευσαν τη ζωή τους σε επικίνδυνα ταξίδια και σώθηκαν μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα.

Να δούμε τελικά τι θα γίνει με όλη αυτή την περιπέτεια στην οποία υποβάλλονται οι πρόσφυγες που πέφτουν θύματα των λαθροδιακινητών, αλλά και πώς θα στηριχθούν οι χώρες υποδοχής που σε κάθε περίπτωση αντιμετωπίζουν προβλήματα.

Το μεταναστευτικό θέλει λεπτή διαχείριση, αλλά πάνω απ' όλα προσοχή. Διαφορετικά τείνει να αναδειχθεί ως το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ΕΕ, αλλά κυρίως οι χώρες που δέχονται χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι ψάχνουν εναγωνίως τρόπους διαφυγής από τις ανασφαλείς εστίες τους.