Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

H θεωρία με την πράξη απέχουν πολύ και ιδίως σε όλους εκείνους που θα μπορούσαν να πουν πολλά, αλλά που για πολλούς και διάφορους λόγους επιλέγουν τη σιωπή ή όταν αναλύουν, ακούγονται δυσνόητοι.

Φταίει το ακριβοθώρητο της δημοσιότητας, ο δισταγμός για την έκφραση, η αναβολή και η απώθηση που αφορά  την ενεργό ανάμιξη στο φιλοσοφικο-κοινωνικό γίγνεσθαι ή η αποκλειστική στόχευση στο ανθρωποκεντρικό μοντέλο της υποτιθέμενης πράξης στην καθημερινότητα που συνήθως απωθεί τον σκεπτόμενο διανοητή;

Όλα αυτά μπορούν να ληφθούν υπόψιν στην περίπτωση αυτή και μάλιστα όταν ο λόγος αφορά τον άνθρωπο και την ουσία του γίγνεσθαι. Είναι σύνηθες για όλους αυτούς που θέλουν πραγματικά να σκεφθούν, να επιλέγουν να μην εκφράζουν εύκολα τις σκέψεις τους και αυτό διότι ο κίνδυνος και η πρόσαψη κατηγορίας περί ελιτισμού παραμονεύει σε κάθε τους βήμα. Την ίδια στιγμή, η καθημερινότητα για την οποία μιλάμε ολισθαίνει και αυτό ακριβώς το ολίσθημα γίνεται αντικείμενο του αναφορικού λόγου.

Τι γίνεται, όμως, όταν οι σκεπτόμενοι απέχουν και ο πνευματικός κόσμος σιωπά ή στην καλύτερη περίπτωση καλλιεργείται μία σεχταριστική νοοτροπία που απομακρύνει και άλλο τον μέσο πολίτη;

Δεν είναι το ότι ελιτίζουν οι διανοητές. Είναι το ότι αυτά που έχουν να πουν, δεν εκφράζονται διαφορετικά μέσα στα επιτρεπτά πλαίσια του καθημερινού λόγου.

Για να προχωρήσει, όμως, η σκέψη πρέπει να χρησιμοποιηθούν όροι που δεν είναι απαραίτητα δυσνόητοι. Αρκεί να θέλει ο άλλος να μελετήσει και να ψάξει. Ελιτισμός είναι όταν ψάχνεις και από ένα σημείο και μετά επειδή παραιτείσαι, κρύβεσαι πίσω από αυτά που έμαθες, απογειώνοντας στην κυριολεξία την σημασία τους.

Γιατί με την συνεχή σκέψη, μπορεί να δυσκολεύει η απόδοση των νοημάτων, όμως η προσπάθεια είναι γνήσια και ο πνευματικός πλούτος μεγαλώνει. Από την άλλη, αυτοκαταργείται το δυσνόητο ή η λεκτική πολυπλοκότητα. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει ούτε χώρος ούτε χρόνος για ελιτισμό.

Αυτά όλα τα συναντάμε όταν ψάχνουμε διαρκώς την βιβλιογραφία, τις παραπομπές και τις σημειώσεις, διεισδύοντας εις βάθος στην σκέψη του κάθε διανοητή ή αναλυτή που καταγράφει αξιομνημόνευτα ιστορικά  έργα.

Κάθε σκέψη είναι χρήσιμη και βεβαίως αν η σκέψη αυτή βοηθά στην κατανόηση των πραγμάτων που αναδεικνύονται μέσω εννοιών. Δεν τίθεται λοιπόν, θέμα ελιτισμού, παρά μόνον εάν υπάρχει λόγος για να σταματήσει κανείς να μελετά και απλά να θυμάται κάπου κάπου πως κάποτε ήταν ερευνητής και όχι λογάς.

Σκέψη με πράξη λοιπόν, μπορεί να απέχουν εικονικά, όμως ακόμη και από το ταξίδι της σκέψης και τον λαβύρινθο των φιλοσοφικών εννοιών αναδεικνύεται η θέληση να σκεφθώ επί παντός σκεπτού.

Τρόπον τινά, αυτή είναι η πράξη μέσα από την θεωρητική επεξεργασία των εννοιολογικών σημασιών που διαρρηγνύει την θεωρητική στασιμότητα, η επεξεργασία των λέξεων και των προτάσεων, ο ίδιος ο συνειρμικός και εν πολλοίς κατανυκτικός εννοιολογικός οργασμός. Περνάμε από την θεωρία στην πρακτική ερμηνεία, κομίζουμε διαπιστώσεις που γεννούν άλλες, τα ερωτήματα εναλλάσσονται και αυτό είναι το απελευθερωτικό σημείο του εκφραστικού διαλογισμού.

Ο διανοητής βοηθά τον μέσο πολίτη που δεν ενδιαφέρεται να εντρυφήσει στην φιλοσοφικο-κοινωνική σκέψη, να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά του, όπως ακριβώς κάνει και ο ψυχαναλυτής.

Αποτέλεσμα, να ενεργούν οι άνθρωποι και να μην καθηλώνονται στην θεωρητική επεξεργασία και μόνο για να πουν πως συμμετείχαν κάποτε σε δυσχερή διαδικασία που τους βοηθά να αισθάνονται πως υπερέχουν από τους άλλους.

Ελιτιστές με λίγα λόγια, για να καταλήξω, είναι οι ημι-μορφωμένοι και οι ευκαιριακοί της γνωσιακής διαδικασίας. Ο πραγματικός διανοητής δεν παύει να ψάχνει, ούτε βολεύεται με αυτά που έχει εμπεδώσει. Ξέρει πως ο δρόμος είναι μακρύς αλλά ανοιχτός, οι προοπτικές όχι απαραίτητα ευοίωνες, η διερευνητική διαδικασία διαρκής. Και με την κάθε φράση γεννιούνται αμέτρητες, ακόμη και η ανάλυση τραβά εις μάκρος μέχρι το άπειρο, η ερμηνεία του οποίου κρατά μια ζωή ολόκληρη μέσα από την επαγωγική αναλυτική διαδικασία.   

Ας αφήσουμε λοιπόν, τους διανοητές στην ησυχία τους και ας ψάξουμε αλλού για ελιτισμό. Εξάλλου, όλοι μας αν το θελήσουμε να μπούμε στον σκεπτικό λαβύρινθο, μπορεί και να μη βγούμε ποτέ, είτε αυτός ο λαβύρινθος αφορά την ιστορία, είτε την φιλοσοφία και την κοινωνία. Και κατά μίαν έννοια να αποκληθούμε και γλωσσοπλάστες. Αυτό, όμως, αφορά την κακοπροαίρεση, την πηγή του ελιτισμού.