Με τη σκέψη στη μεγάλη εορτή των γραμμάτων και στους Τρεις Ιεράρχες, θέλησα να γράψω αυτό το ελάχιστο σημείωμα. Ομολογώ πως με δέος καταπιάνομαι έστω και λίγες λέξεις να χαράξω, αφού αυτές θα αναφέρονται στους τρεις μεγίστους φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητος. Αυτούς που τους τιμούμε μαζί - εορτασμός που καθιερώθηκε, προκειμένου να τερματιστεί η διαφωνία μεταξύ των πιστών για το ποιος από τους τρεις ήταν ανώτερος και σπουδαιότερος  Άγιος - στις 30 Ιανουαρίου όχι για την κοσμική τους γνώση και μόρφωση αλλά για τη Θεία Φώτιση που είχαν.

Βασίλειος ο Μέγας, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.

Μεγάλο, πολυδιάστατο και ανεξάντλητο κεφάλαιο οι Τρεις Ιεράρχες, άγιες μορφές που είχαν τη χάρη να πρωτεύσουν σε όλος τους τομείς της πνευματικής ζωής και να κατακτήσουν την κορυφή της Αγιότητος σύμφωνα με τις γραφές.

Συνέγραψαν λόγους που δεν τους άγγιξε στο ελάχιστο η φθορά του χρόνου ώστε να παραμένουν επίκαιροι στους αιώνες, αλλά έκαναν και έργο έτσι ώστε να ειπωθεί γιαυτούς το γνωστό:  «Ήταν εύγλωττοι κατά τον λόγον, ευγλωττότεροι κατά τον βίον, ευγλωττότατοι κατά τον θάνατον».

Θαυμαστοί Άγιοι αφού δίδαξαν τις θεόπνευστες Αλήθειες, καθόρισαν τη λειτουργική ζωή και πάνω απ΄όλα άσκησαν στον ύψιστο βαθμό τη φιλανθρωπία ανακουφίζοντας τον ανθρώπινο πόνο.

Οι Τρεις Ιεράρχες δεν υποτάχτηκαν σε κοσμικές εξουσίες και συμφέροντα και γιαυτό δε δίστασαν να συγκρουστούν με τα τότε πανίσχυρα πολιτικά πρόσωπα. Αντιτάχθηκαν στη διαφθορά κείνων των χρόνων και πάλεψαν για τα δικαιώματα του λαού. Συγκρούστηκαν με βασιλείς και ηγεμόνες και ήρθαν σε ρήξη με αποφάσεις αυτοκρατορικές.

Βάθος νοήματος και ξεκάθαρη η αλήθεια για την εξουσία και τους άρχοντες κατά τους Τρεις Ιεράρχες. Δύο σημεία που διακρίνονται στο λόγο του Μεγάλου Βασιλείου για την εξουσία είναι τα παρακάτω:

« Οι άρχοντες υπάρχουν όχι για να καυχώνται για τη σπουδαία θέση στην οποία υπηρετούν, αλλά για να τιμούν οι ίδιοι την θέση αυτή»

«Όσοι επιδιώκουν την αρετή δεν αναλαμβάνουν με ευχαρίστηση δημόσια αξιώματα.
Αντίθετα όσοι άνθρωποι αποβλέπουν σε χρήματα και δόξα, θεωρούν ως μέγιστο
αγαθό την κατάκτηση κάποιας εξουσίας, με  την οποία θα μπορούν να ευεργετούν
τους φίλους τους, να αντιμετωπίζουν τους εχθρούς τους και να αποκτούν όσα επιθυμούν».

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: 
«Αναρωτιέμαι, αν είναι δυνατόν να σωθεί ποτέ κάποιος άρχοντας και εκπλήσσομαι
βλέποντας μερικούς να σπεύδουν και να επιδιώκουν το μεγάλο βάρος της εξουσίας.
Πρέπει να φοβόμαστε και να τρέμουμε να αναλάβουμε κάποια εξουσία.
Και ούτε βέβαια να παραιτούμαστε, όταν κάποτε μας ανατεθεί, αλλά και ούτε να την επιδιώκουμε εάν δεν μας ανατεθεί».

Ενώ ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αναρωτιέται: «Τον λαό μπορούμε να τον συγχωρήσουμε ευκολότερα για τα λάθη του, διότι πολλές φορές έχει το ελαφρυντικό της ακρισίας.
Πώς όμως να συγχωρήσουμε τον άρχοντα, που πρέπει να θεραπεύει και την άγνοια των άλλων;»

Για τους Τρεις Ιεράρχες η εξουσία διακονεί τον λαό, εξομαλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, λυτρώνει τον λαό από τα δεινά. Όταν οι άρχοντες αποδειχτούν ανίκανοι ή ακατάλληλοι, ή επίορκοι, ή σκανδαλίζουν τον λαό, τότε ο Άγιος Γρηγόριος προτιμά «όχι τον του κρατούντος νόμον, αλλά τον του κτίσαντος». Επίσης ο Μέγας Βασίλειος αποκλείει την δύναμη, σωματική, οικονομική ή όποια άλλη, ως μέσο αναρρίχησηςκαι  παραμονής στην εξουσία. «Ο παρ τν πολλν δύναμιν κρατοσι (ο γεμόνες) τν μοδούλων», τονίζει. Και συνεχίζει: «ο φύσει» δηλ. όχι με  κληρονομικό, συγγενικό, φιλικό ή κομματικό δικαίωμα «κρατοσι (ο γεμόνες) τν μοδούλων».

Καυτηρίαζαν, όπως ξεκάθαρα φαίνεται από τις γραφές , οι Τρεις σοφοί Πατέρες της Εκκλησίας την αδικία που έβλεπαν να «πνίγει» την κοινωνία των ανθρώπων από κείνα τα χρόνια . Την καυτηρίαζαν με λόγο ξεκάθαρο, φωτισμένο και έργο ως δίκαιοι υπερασπιστές του αδύναμου και ανυπεράσπιστου λαού, ως με θεία χάρη φωτισμένοι επαναστάτες και ασυμβίβαστοι.  

Πέρα όμως από τις τομές για την εξουσία , οι Τρεις Ιεράρχες διακόνησαν την φιλανθρωπία έτσι ώστε να μας κληροδοτήσουν παράδειγμα και πράξη αγάπης προς το συνάνθρωπο. Οι ίδιοι που προέρχονταν από εύπορες οικογένειες της εποχής εκείνης, έγιναν αγκαλιά καταφυγής για τους φτωχούς , τους άρρωστους , στους αδύναμους γέροντες και τα απροστάτευτα παιδιά. Δεν κράτησαν τίποτα για τον εαυτό τους αλλά το διέθεσαν για τη χαρά και ανακούφιση του συνανθρώπου. Γνωστή η περίφημη Βασιλειάδα, έργο του Μεγάλου Βασιλείου , με τα ορφανοτροφεία, γηροκομεία, σχολεία, εργαστήρια κ.α

Χωρίς άλλα λόγια παρά μόνο με όσα γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος για την φιλανθρωπική προσφορά του Μεγάλου Βασιλείου, τη Βασιλειάδα, επιλέγω να κλείσει αυτό το σημείωμα.

«Τι μοι προς τούτο το έργον επτάπυλοι Θήβαι και Αιγύπτιοι και τείχη βαβυλώνια και Μαυσώλου καρικός τάφος και πυραμίδες και κολοσσού χαλκός άμετρος ή νών μεγέθη και κάλλη των μηκέτι όντων αλλά τε όσα θαυμάζουσιν άνθρωποι και ιστορίαις διδόασι...», δηλαδή: «τι είναι λοιπόν μπροστά σε αυτό το έργο-τη Βασιλειάδα- οι επτάπυλες Θήβες και τα έργα των Αιγυπτίων και τα τείχη της Βαβυλώνας και ο τάφος του Μαυσωλού, το γνωστό Μαυσωλείο και οι πυραμίδες και ο χαλκός του Κολοσσού της Ρόδου που δεν μπορεί να μιμηθεί; Χάρη στη Βασιλειάδα δεν είναι δυνατό να δει κανείς πια ασθενή ή φτωχό να περιπλανάται στους δρόμους με θρήνους διωγμένος από όλους».

Το απολυτίκιον των Τριών Ιεραρχών:

Τούς τρες μεγίστους φωστρας τς Τρισηλίου θεότητος, τούς τήν οκουμένην κτσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τούς μελιύτους ποταμούς τς σοφίας, τούς τήν κτίσιν πσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τόν Μέγαν, καί τόν Θεολόγον Γρηγόριον, σύν τ κλειν ωάννη, τ τήν γλτταν χρυσοήμονι, πάντες ο τν λόγων ατν ρασταί, συνελθόντες μνοις τιμήσωμεν ατοί γάρ τ Τριάδι, πέρ μν εί πρεσβεύουσιν.

Μαριάνθη Βάμβουρα

vamvouramar@gmail.com