Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Η γλώσσα είναι το όπλο των λαών. Δεν είναι μόνο απλά μέσο επικοινωνίας, αλλά πολιτισμικό αποκαλυπτικό μοντέλο που συναρπάζει τους πολίτες και εξάπτει την φαντασία τους.

Η γλώσσα έχει μια ξεχωριστή ιδιομορφία, κάθε γλώσσα κουβαλά μαζί της μια τεράστια πολιτιστική ιστορία.

Την γλώσσα όμως, την κάθε γλώσσα την κακοποιούν ποικιλοτρόπως με τις νέες αργκό και επιτηδευμένες εκφράσεις σλόγκαν που υποβαθμίζουν την σημασία της.

Η εκμάθηση γλωσσών είναι μία συναρπαστική υπόθεση, καθώς μέσα από αυτήν αποκαλύπτονται διάφορες πτυχές της ιστορίας και λαμβάνουν χώρα εκπληκτικές μοναδικές ανακαλύψεις που σε άλλη περίπτωση θα παρέμεναν θαμμένες και ξεχασμένες.

Η ενδελεχής μελέτη της κάθε γλώσσας ξεχωριστά είναι μια πολύ σημαντική εμπειρία, καθώς με αυτό τον τρόπο βγαίνουν στην επιφάνεια, συνήθειες, παραδόσεις, γλωσσολογικές ιδιαιτερότητες, αλλά πάνω απ' όλα πολιτισμός, κουλτούρα και παιδεία του κάθε λαού.

Πόσοι και πόσοι δεν έχουν ασχοληθεί με την δομή της κάθε γλώσσας ξεχωριστά, πόσες επιστήμες δεν έχουν εμπλακεί ενεργά, και αναφέρω την ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, φιλοσοφία, λογοτεχνία και ποίηση, με προεξάρχουσα την επιστήμη της γλώσσας, την γλωσσολογία, την στιλιστική; Πολλές επίσης είναι και οι θεωρίες αλλά και οι επιστήμονες στρουκτουραλιστές και φιλόσοφοι, όπως ο Τσόμσκι και ο παραδοσιακός δομιστής Ferdinand de Saussure.

Η γλώσσα κρύβει εντός της τεράστια εκφραστική δύναμη, η κάθε γλώσσα ξεχωριστά. Αρκεί να μελετήσει κανείς τo Niebelungenlied και τον γερμανικό ιδεαλισμό, να καταδυθεί στo Sturm und Drang, Klassik und Romantik, την εποχή του Goethe, να μελετήσει  την γλώσσα του Novalis και του Schiller, να αφεθεί στους στίχους του Rilke ταυτόχρονα με την μελέτη της γαλλικής γλώσσας μέσω των Προυστ,  Λωτρεαμόν, Μπωντλαίρ, Βερλέν και των καταραμένων ποιητών.

Μπορεί να λησμονήσει ποτέ η ανθρωπότητα την σαιξπηρική και καφκική γλώσσα, να αφήσει πίσω του τον Αντρέ Μπρετόν, τον Καμύ ή τον Έντγκαρ Άλαν Πόε;

Η γλώσσα και ειδικά η ενδελεχής εκμάθησή της θα έπρεπε να είναι το όπιο των λαών. Θα έπρεπε οι πολίτες να μαθαίνουν την ιστορία της γλώσσας από εξιδεικευμένους επιστήμονες, να μην αποτελεί απλά μια τυπική διαδικασία του συντακτικού και της γραμματικής.

Θα έπρεπε τα κράτη να μεριμνούν πέρα από την πανεπιστημιακή αλλά και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε τα παιδιά να μάθουν από μικρά την γενεσιουργό αιτία της εκάστοτε λεκτικής έκφρασης.   

Αυτό, όμως, συμβαίνει μόνο στις χώρες με ισχυρές εκπαιδευτικές δομές και θεμέλια. Στην χώρα μας το έλλειμμα αυτό δεν έχει τελειωμό παρά τις όποιες μεμονωμένες δυναμικές προσπάθειες και παρεμβάσεις του Μπαμπινιώτη, ασχέτως συμφωνίας ή διαφωνίας.

Μπορούν οι γλώσσες να συμφιλιώσουν τους λαούς ή απλά αυτό ηχεί υπερβολικά ρομαντικό; Μπορεί ο ιταλός ποιητής Τσεζάρε Παβέζε να συναντηθεί με τον Οκτάβιο Πάζ, ο Παπαδιαμάντης με τον Κούντερα, ο Heinrich von Kleist με τον Απολιναίρ και ο Καζαντζάκης με τον Τολστόι;

Όσο υπάρχει από κάποιους το ενδιαφέρον για τις γλώσσες, τίποτε δεν θα χαθεί. Πρέπει, όμως και να θυμόμαστε την ημέρα όπου οι γλώσσες έχουν την τιμητική τους.  

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών εορτάζεται κάθε χρόνο στις 26 Σεπτεμβρίου και έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά με την εκμάθηση γλωσσών και τη γλωσσική πολυμορφία. Φέτος, οι εορτασμοί εστίασαν στη συμβολή των καθηγητών και των καθηγητριών ξένων γλωσσών.

Γλωσσικά και πολιτιστικά ιδρύματα, ενώσεις, πανεπιστήμια και σχολεία επρόκειτο να συμμετάσχουν σε πάνω από 70 τοπικές και εθνικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται σε όλη την ΕΕ.

Στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στις 22-23 Σεπτεμβρίου έλαβε χώρα μία αντίστοιχη σημαντική εκδήλωση.

Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος οργάνωσε συνέδρια και κουίζ για το ευρύ κοινό, καθώς και εργαστήρια, συναντήσεις (παρουσίαση μαθημάτων γαλλικής γλώσσας) και μαθήματα κατάρτισης για καθηγητές γαλλικής γλώσσας, από τις 21 έως τις 23 Σεπτεμβρίου 2023, στο νησί της Ρόδου.

Κατά τον Μεσαίωνα, πολύ πριν από την εμφάνιση των εθνικών κρατών, οι Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου ήταν οργανωμένοι κατά "γλώσσες". Κάθε γλώσσα είχε τη δική της έδρα στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου.

Σε αυτή την εκδήλωση, μαθητές λυκείου από τη Ρόδο έθεσαν ερωτήσεις σχετικά με τις γλώσσες σε περαστικούς στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Ακολούθησε παρουσίαση για τις γλώσσες της Ευρώπης την εποχή των Ιπποτών στο επιβλητικό Auberge de France.

Η εκμάθηση και η γνωριμία με τις γλώσσες είναι εν κατακλείδι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή.

Γιατί γλώσσα σημαίνει πολιτισμός, τέχνη, λογοτεχνία, φιλοσοφία, ποίηση και τόσα άλλα. Για όσους επιθυμούν την γνώση και πνευματική καλλιέργεια, η γλώσσα είναι ένα μοναδικό εργαλείο.