Τι καταγράφουν τα στοιχεία για τις διαφορές ανά φύλο, οικονομικό επίπεδο οικογένειας, γεωγραφικά στρώματα και κάπνισμα γονιού

Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών & Ιατρικής Ακριβείας «ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ»  (ΕΠΙΨΥ) σε Πανελλήνια έρευνα παρουσίασε τα ευρήματα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων μαθητών» (Έρευνα HBSC/WHO) για 15 δείκτες σχετικούς με το κάπνισμα.

Το ΕΠΙΨΥ ιδρύθηκε το 1989 από τον Καθηγητή, Κώστα Στεφανή, σύμφωνα με τις διατάξεις των ν. 1514/85 και ν. 1771/88, άρθρο 10, αρχικά ως Ακαδημαϊκό Ερευνητικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (Π.Δ. 268/89). Προσαρμόστηκε στις διατάξεις του άρθρου 17 του ν. 2083/92 με το Π.Δ. 217/96 και μετονομάστηκε σε Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).

Η εν λόγω πανελλήνια Έρευνα του ΕΠΙΨΥ για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών εκπονείται από το 1998 ανά 4ετία ως το εθνικό σκέλος του διεθνούς ερευνητικού προγράμματος Health Behaviour in School-aged Children (www.hbsc.org), το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Π.Ο.Υ.

Στην έρευνα του 2022 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 6250 μαθητών της ΣΤ΄ Δημοτικού, της Β΄ Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου. Οι μαθητές με γονική συναίνεση συμπλήρωσαν στο σχολείο ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο.

Η έρευνα είναι πολύ σημαντική, καθώς δείχνει το κατά πόσο οι μαθητές προτιμούν το τσιγάρο συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια και δίνει την ευκαιρία για να εξαχθούν τα αντίστοιχα συμπεράσματα. Εστιάζει λοιπόν, στις συνήθειες των μαθητών, προσφέροντας πολύ σημαντικά στοιχεία για την χώρα μας, αλλά καταγράφοντας παράλληλα και την στάση των γονιών απέναντι στο κάπνισμα.

Σύμφωνα με την έρευνα, περισσότεροι από δύο στους 5 μαθητές της Α' Λυκείου (41,5%) στην Ελλάδα έχουν καπνίσει έστω και μία φορά ηλεκτρονικό ή/και παραδοσιακό τσιγάρο.

Σε ότι αφορά το ηλεκτρονικό τσιγάρο συγκεκριμένα, τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν δύο στους 5 μαθητές της Α' Λυκείου (38,6%) έχουν καπνίσει, ένας στους 4 (25,1%) έχει επαναλάβει τη χρήση 3 ή περισσότερες φορές, ένας στους 5 (20,0%) πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) και κατά την ίδια περίοδο, ένας στους 9 (10,8%) το έχει επαναλάβει 3 ή περισσότερες φορές.

Να σημειωθεί ότι τα 2/3 των μαθητών της Α' Λυκείου που ανέφεραν κάπνισμα ηλεκτρονικού τσιγάρου έχουν καπνίσει και παραδοσιακό τσιγάρο.

Για το τελευταίο, τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι τουλάχιστον ένας στους 4 μαθητές της Α' Λυκείου (28,2%) έχει καπνίσει έστω και μία φορά παραδοσιακό τσιγάρο, σχεδόν ένας στους 5 (18,6%) 3 ή περισσότερες φορές, ένας στους 6 (16,6%) πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες), ενώ ένας στους 8 (11,7%) έχει -την ίδια περίοδο- καπνίσει τσιγάρο 3 ή περισσότερες φορές.

Ένας στους 9 (11,1%) καπνίζει τσιγάρο σε εβδομαδιαία βάση, ενώ ένας στους 12 (7,8%) καπνίζει καθημερινά.

Αξίζει να σημειωθεί και εδώ πως τα 9/10 των μαθητών της Α' Λυκείου που ανέφεραν κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου, ανέφεραν επίσης και την  χρήση και ηλεκτρονικού.

Αυξητική είναι σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας και η χρήση του ναργιλέ, καθώς τουλάχιστον ένας στους 4 μαθητές της Α' Λυκείου (26,8%) έχει καπνίσει έστω και μία φορά, ένας στους 7 (14,6%) έχει επαναλάβει τη χρήση του 3 και περισσότερες φορές, ένας στους 10 (10,4%) πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) και τέλος, ένας στους 17 (4,5%) έχει -την ίδια περίοδο- επαναλάβει τη χρήση ναργιλέ 3 ή και περισσότερες φορές.

Το κάπνισμα ηλεκτρονικού και παραδοσιακού τσιγάρου τείνει να είναι δημοφιλέστερο στα κορίτσια, ενώ το κάπνισμα ναργιλέ αναφέρεται συχνότερα από τα αγόρια. Στους 13 από τους 15 δείκτες, ο επιπολασμός του καπνίσματος τείνει να είναι υψηλότερος στο Ν. Θεσσαλονίκης, συγκριτικά με το Ν. Αττικής (13 δείκτες) ή τις λοιπές περιοχές (8 δείκτες).

Το κάπνισμα ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι επίσης σημαντικά υψηλότερο στις λοιπές περιοχές, συγκριτικά με το Ν. Αττικής.

Το 2022, και οι τέσσερις δείκτες για το ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν επιδεινωθεί σε σχέση με το 2018 (με την αύξηση να είναι στατιστικά σημαντική στους 3 εξ αυτών). Η  αύξηση είναι εντονότερη στα κορίτσια. 

Και οι έξι δείκτες για το παραδοσιακό τσιγάρο είναι σταθεροί σε σχέση με το 2018, αλλά βελτιωμένοι (στατιστικά σημαντική μείωση) συγκριτικά με πριν από 8 (2014) ή 12 (2010) χρόνια.

Τέλος, σε ότι αφορά τους γονείς που τις περισσότερες φορές λειτουργούν ως πρότυπο για τα παιδιά και ως προς την χρήση ηλεκτρονικού ή παραδοσιακού τσιγάρου, τα αποτελέσματα της πανελλαδικής αυτής  έρευνας είναι ενδεικτικά:

Οι μαθητές της Α' Λυκείου στην ερώτηση αν -έστω και σπάνια- έστω κι ένας από τους γονείς τους καπνίζει (συμπεριλαμβανομένου του  ηλεκτρονικού ή θερμαινόμενου τσιγάρου) αυτό επιβεβαιώθηκε από σχεδόν δύο στους 3 (62,1%) 15/16χρονους, σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό οικογενειών χαμηλότερου αναλογικά οικονομικού επιπέδου (70,2%), συγκριτικά με τις οικογένειες μέσου (60,4%) ή υψηλότερου (56,2%) οικονομικού επιπέδου.

Στους 13 από τους 15 δείκτες που εξετάζονται εδώ, ο επιπολασμός του καπνίσματος ήταν σημαντικά υψηλότερος στους εφήβους των  οποίων έστω κι ένας γονιός κάπνιζε (έστω και σπάνια).