Το θέμα “παιδί και βιβλίο” αντιμετώπισα πιο εξειδικευμένα, στα πλαίσια μιας διάλεξης που έδωσα στην Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος, αν θυμάμαι καλά, την δεκαετία του '80. Η διάλεξη αυτή, ενταγμένη στο πρόγραμμα ενός επιμορφωτικού σχετικού σεμιναρίου, είχε στόχο να παρουσιάσει από ψυχιατρικής – ψυχαναλυτικής πλευράς τις αρχές, τις σχέσεις, τις δυσκολίες και τα εμπόδια για την λειτουργικότητα του βιβλίου στα παιδιά, και να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να χειρίζονται καλύτερα αντίστοιχες συμπεριφορές των μαθητών τους. Στα επόμενα χρόνια επανερχόμουν κατά διαστήματα στο θέμα, το οποίο συνέχιζε να με απασχολεί. Το υλικό όλο και εμπλουτιζόταν και διευρυνόταν, όσο αποκαλυπτόταν το πολυπαραγοντικό του θέματος. Δυο στοιχεία στάθηκαν άκρως βοηθητικά, σχεδόν καθοριστικά στην απόπειρα αυτή εμβάθυνσης στο θέμα. Το πρώτο το μεγάλωμα της κόρης μας που με έφερνε πραγματικά αντιμέτωπο σε καθημερινή βάση. Δεύτερο η κατάρτιση από κοινού με τη σύζυγό μου αρχικά, και στη συνέχεια και με την συμπαράσταση της κόρης μας, μιας πολύ μεγάλης συλλογής (μοναδικής θα τολμούσα να πω στο είδος της) παιδικού και εφηβικού βιβλίου του 19ου και 20ου αιώνα. Η προσεκτικότερη και αναλυτικότερη προσέγγιση του θέματος οδήγησε στη διαπίστωση πως οι κανόνες, οι οποίοι διέπουν την λειτουργικότητα του βιβλίου στα παιδιά, έχουν γενικότερη εφαρμογή και αξιοποίηση στην μαθησιακή διδασκαλία. Οδηγήθηκα λοιπόν, στη συγγραφή ενός βιβλίου ευρύτερου ενδιαφέροντος πιστεύω, με θέμα: “Παιδί και μαθησιακή διαδικασία – Ανάπτυξη της λειτουργίας της μάθησης” και υπότιτλο “Το βιβλίο για παιδιά” το οποίο δεν απευθύνεται πλέον αποκλειστικά σε εκπαιδευτικούς, αλλά ξεκινάει από την πραγματική αφετηρία της δημιουργίας της σχέσης του παιδιού με το βιβλίο και την μάθηση, η οποία είναι οι ίδιοι οι γονείς, και η ευρύτερη οικογένεια. Φιλοδοξία μου είναι, στα πλαίσια των δυνατοτήτων, να φωτίσω εκείνους τους μηχανισμούς που θα βοηθήσουν γονείς και εκπαιδευτικούς να πλησιάσουν και να καταλάβουν καλύτερα τα παιδιά, και, (γιατί όχι;) μέσω αυτών και τους εαυτούς τους, και να τα οδηγήσουν με πιο στέρεο χέρι στο μονοπάτι της προσωπικής τους ανάπτυξης.

        Όπως είναι φυσικό, στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την πρώτη εκείνη πραγμάτευση του θέματος μέχρι σήμερα, επήλθαν κοινωνικές διαφοροποιήσεις ή και αλλαγές, οι οποίες είχαν τον αντίκτυπό τους στην οικογένεια, στο άτομο, στην εκπαίδευση.

        Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να μην λάβουμε ειδικά υπ' όψιν την διεύρυνση της επίδρασης των μέσων μαζικής επικοινωνίας, και πρωτίστως της τηλεόρασης, και την ανάπτυξη της πληροφορικής και του Internet στο μεταξύ, με τις όποιες θετικές και αρνητικές πλευρές τους.

        Δεν παραβλέπουμε επίσης το γεγονός πως έχει επέλθει, έστω περιορισμένα και μερικώς, ένα είδος χειραφέτησης με τη μορφή της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, του γλωσσικού εργαλείου, ή του αποφασιστικού ρόλου στη χρήση του ελεύθερου χρόνου. Επίσης η αυταρχική συμπεριφορά είτε στην οικογένεια, είτε στην εκπαίδευση, έχει ως ένα σημείο, θεωρητικά τουλάχιστον, αποδομηθεί, ακόμη και, σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όντως μειωθεί. Ίσως και κάποιες μορφές κοινωνικής καταπίεσης να έχουν θετικά διαφοροποιηθεί. Αν και δεν ξεχνάμε πως συχνά αρνητικά φαινόμενα του είδους, έχουν μάλλον  τροποποιηθεί παρά καταργηθεί. Π.χ. η σωματική τιμωρία, τόσο στο σχολείο, όσο και ενδοοικογενειακά, τείνει να περιορισθεί, αλλά έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από λεκτική βία. Ή ο αυταρχισμός του εκπαιδευτικού στο σχολείο έχει ...υποκατασταθεί από τον αυταρχισμό του bulling μεταξύ συνομηλίκων, το οποίο υπερβαίνει συχνά τα όρια της ωμής και σκληρής βίας, και του οποίου η ασυδοσία βασίζεται ακριβώς στην λανθασμένη αντίληψη περί αυταρχισμού του δασκάλου.

        Η ανασκόπηση σκέψεων και στοιχείων της αρχικής μελέτης, συμπεριλαμβάνει και συνεκτιμά αυτά τα νέα δεδομένα και τις “καινούργιες παραδοχές”, και συμπληρώνει τις παλιότερες, γύρω από το υπό εξέτασιν αντικείμενο, στη διαχρονική του εξέλιξη. Ωστόσο βασική διαπίστωση είναι πως οι κύριες έννοιες και απόψεις που αναπτύσσονται στη μελέτη, παραμένουν σταθερές, ή έστω επιδέχονται ανεπαίσθητες ποιοτικές αλλαγές.

        Κάθε εξέλιξη στην κοινωνία, είτε πρόκειται για δομικές διαφοροποιήσεις, είτε για επιστημονικές θεωρίες και πρακτικές, είτε για αναπροσανατολισμό αξιών, διαμορφώνει το υπόβαθρο για την ανάπτυξη ιδεών και επιδρά παράλληλα στη ζωή των παιδιών, δια της οικογένειας και της εκπαίδευσης, μέσω του ζώντος παραδείγματος και των βιβλίων σε μεγάλο βαθμό. Η επίδραση αυτή είναι τόσο βαθειά ώστε να “πιλοτάρει” υποσυνείδητα το παιδί, καθορίζοντας πολλές φορές ακόμη και τον τρόπο που αισθάνεται, μιλά και πράττει στην ενήλικη ζωή του.

        Ποιες λοιπόν, αξίες και αρετές είναι εποικοδομητικές για τη διάπλαση δημιουργικών και αρμονικά αναπτυγμένων παιδιών, ποιες συμπεριφορές οδηγούν δυνητικά εκεί, και τέλος, ποιου είδους βιβλία και πώς συντελούν σ' αυτό; Αυτό αποτελεί πρακτικά το θέμα μιας σειράς άρθρων που ο “Δημοκράτης”, δέχτηκε πρόθυμα να φιλοξενήσει στις σελίδες του το επόμενο διάστημα, πράγμα για το οποίο ευχαριστώ θερμά τη διεύθυνσή του.