«Το νησί των χαμένων δέντρων»

Της Shafak Elif

Μετάφραση Άννα Παπασταύρου

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Τιμή: 22,20 ευρώ

Δύο έφηβοι, ένας Ελληνοκύπριος και μια Τουρκοκύπρια, συναντιούνται σε μια ταβέρνα, στο νησί που και οι δυο αποκαλούν πατρίδα τους. Στην ταβέρνα, κρυμμένη πίσω από πλεξούδες σκόρδα και αρμαθιές καυτερές πιπεριές, κάτω από το αγιόκλημα που σκαρφαλώνει στους τοίχους της, μεγαλώνει ο απαγορευμένος έρωτας του Κώστα και της Ντέφνε. Μια συκιά περνάει θαρρετά μέσα από μια τρύπα στην οροφή κι αυτό το δέντρο γίνεται μάρτυρας των κρυφών, ευτυχισμένων συναντήσεών τους και κάποια στιγμή του σιωπηρού, λαθραίου φευγιού τους. Το δέντρο είναι εκεί όταν ξεσπάει ο όλεθρος, όταν η πρωτεύουσα γίνεται στάχτη και ερείπια, ακόμα κι όταν οι έφηβοι εξαφανίζονται. Δεκαετίες αργότερα, ο Κώστας επιστρέφει. Έχει γίνει βοτανολόγος και ψάχνει να βρει ντόπιες ποικιλίες, στην πραγματικότητα όμως, αναζητά τη χαμένη του αγάπη.
Χρόνια μετά, μια συκιά, μια Ficus carica, μεγαλώνει στον πίσω κήπο ενός σπιτιού στο Λονδίνο, όπου ζει η Άντα Καζαντζάκη. Το δέντρο είναι ο μόνος της σύνδεσμος με ένα νησί που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ - ο μόνος της σύνδεσμος με τη βασανισμένη ιστορία της οικογένειάς της και την περίπλοκη ταυτότητα της ίδιας, ενώ προσπαθεί να εξιχνιάσει μυστικά χρόνων, με την ελπίδα να βρει τη θέση της στον κόσμο.

Μια συγκινητική, υπέροχα γραμμένη και τρυφερά δομημένη ιστορία που μιλάει για την αγάπη, τον χωρισμό, την υπέρβαση, συνδυάζοντας Ιστορία και οικολογική συνείδηση: Το νησί των χαμένων δέντρων είναι το καλύτερο μέχρι σήμερα βιβλίο της Σαφάκ. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

«Ο Θεός μετά τον Αϊνστάιν»

Του John F. Haught

Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός

Εκδόσεις «Πεδίο»

Τιμή: 21,90 ευρώ

«Το βιβλίο προσεγγίζει τη θεολογία με εμβριθή και προκλητικό τρόπο και προτείνει να αντιμετωπίσουμε το σύμπαν ως ένα είδος αφήγησης της αφύπνισης και της εξέλιξης, αλλά αποτελεί επίσης σημαντική και χρήσιμη συμβολή στον στοχασμό περί θεολογίας με σεβασμό για τη σύγχρονη κοσμολογία». Matthew Stanley, Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης «Τι συμβαίνει πραγματικά στο σύμπαν; Όπως υποστηρίζει και ο Haught στο εμπεριστατωμένο και απόλυτα ευανάγνωστο βιβλίο του, η χριστιανική θεολογία πρέπει να λάβει υπόψη...

Ένας κορυφαίος θεολόγος μάς προσφέρει μια ελπιδοφόρα αφήγηση για το σύμπαν μετά τον Αϊνστάιν, καθώς το εξερευνά ως «δράμα» αφύπνισης γεμάτο νόημα.

Πριν από τις αρχές του εικοστού αιώνα, οι επιστήμονες και οι θεολόγοι δεν γνώριζαν σχεδόν τίποτε για το πόσο τερά­στιος είναι ο χρόνος και πόσο αντίστοιχα τεράστιος είναι ο χώρος, το διάστημα. Πλέον, όμως, μετά τον Αϊνστάιν, η κοσμολογία παρέχει στη θεολογία έναν εντελώς νέο τρόπο προσέγγισης των αιώνιων ερωτημάτων μας για την ύλη, τον χρόνο, τον Θεό, τον σκοπό μας στο σύμπαν και τη σημασία της ανθρώπινης ζωής. Δεν είναι απαραίτητο να θεωρείται το σύμπαν απλώς μια ατέρμονη αναδιαμόρφωση ατόμων και μορίων χωρίς ζωή και νου, σε μια άνευ νοήματος σειρά από στιγμές. Αντίθετα, το σύμπαν είναι ένα χρονικό «δράμα» αφύπνισης του οποίου το νόημα μπορεί να αποκαλυφθεί μόνο σταδιακά, καθώς κοιτάζουμε, με πνεύμα προσδοκίας και ελπίδας, προς τον ορίζοντα του συμπαντικού μέλλοντος.

Αναπτύσσοντας έναν διάλογο με τις ιδέες και τις απόψεις του Αϊνστάιν, ο John F. Haught εκθέτει εδώ μια νέα κοσμολογική αντίληψη για το νόημα του Θεού, του χρόνου, της αιωνιότητας, του μυστηρίου, της ζωής, της σκέψης, της ελευθερίας και της πίστης. Κι έτσι προσφέρει στους αναγνώστες έναν νέο τρόπο να αντιλαμβάνονται τη σχέση της επιστήμης με τη θεολογία.

«Λεσβιακό Ημερολόγιο 2024. Γράμματα Τέχνες Πολιτισμός»

Του Παναγιώτη Σκορδά

Εκδόσεις «Δούκα»

Μυτιλήνη, σελ. 460, (QR code  με μελοποιημένα ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη από τον Νίκο Τσιριγώτη, Εξώφυλλο: Άγγελος Ραζής, Οπισθόφυλλο: Χαρά Χρυσανθάκη)

Το 2011 από τις εκδόσεις «Αιολίδα» ξεκίνησε την ετήσια έκδοση για τα Γράμματα, τις Τέχνες και τον Πολιτισμό της Λέσβου  με τον τίτλο  «Λεσβιακό Ημερολόγιο»  ο Παναγιώτης  Σκορδάς και από τότε κάθε χρόνο η κυκλοφορία αυτού του τόμου είναι ένα εκδοτικό γεγονός.  Δεκατρείς τόμοι μέχρι σήμερα, με πάνω από πεντακόσιες συνεργασίες και πάνω από 5000 σελίδες κοσμούν εκατοντάδες βιβλιοθήκες και προσφέρουν  ποικίλη γνώση και αισθητική απόλαυση.

Το «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2024», δέκατος τέταρτος τόμος της σειράς, κλείνει στις 460 σελίδες μια μεγάλη βεντάλια άρθρων Λεσβιακού ενδιαφέροντος. Σαράντα πέντε συνεργασίες, δύο αφιερώματα ταξινομημένα σε ενότητες με τους παρακάτω τίτλους:  Η Λέσβος του Άγγελου Ραζή, Πρώτη Γραφή Πρώτη Ανάγνωση, Μνήμη Αριστείδη (Άρη) Κυριαζή, Γραμματολογία, Τέχνες Φωτογραφία, Τέχνες Ζωγραφική, Τέχνες Μουσική, Η ιστορία αλλιώς, Αρχαία Λέσβος, Ανθρώπων έργα, Αρχαιολογία, Γλωσσικά, Η Λέσβος, οι άνθρωποι, ο χρόνος, οι ιστορίες τους.

Αναλυτικότερα: Το εξώφυλλο του Ημερολογίου κοσμεί  πίνακας του πολύ γνωστού ζωγράφου Άγγελου Ραζή. Για τη σχέση του Ραζή με τη Λέσβο υπάρχει ειδικό πολυσέλιδο αφιέρωμα με τίτλο «Λέσβος, η πατρίδα της καρδιάς μου», κείμενα του Διονύση Σαββόπουλου, του Τάκη Μαυρωτά, της Κατερίνας Μαραγκού, του Γιάννη Αλύτη και άλλων, καθώς και μια σειρά από πίνακες εμπνευσμένοι από τη Λέσβο.

Στην ενότητα «Πρώτη Γραφή Πρώτη Ανάγνωση» δημοσιεύονται ποιήματα και διηγήματα των: Θόδωρου Μαραγκού, Φαίδωνα Χατζηδημητρίου, Νίκου Τερζή, Στέλλας Τεργιακή, Νίκου Τσιριγώτη, Μαρίτας Στεφανέλλη, Ευστρατίας Βουζούλια Περγάμαλη.

Πλούσιο και το αφιέρωμα στον ερευνητή, συγγραφέα, λογοτέχνη και παθιασμένο Λεσβολάτρη Αριστείδη Κυριαζή. Γράφουν οι:  Παναγιώτης Σκορδάς Τζάνος Στεφανέλλης, Σταύρος Βαλτάς, Σπύρος Β. Πιπεράς, Γιάννης Κωνσταντέλλης, Γιώργος Κωνσταντινίδης, Μάκης Αξιώτης, Νίκος Δέτσης.

Η Μάγδα Αναγνωστή σε μία εξαιρετική μελέτη της παρουσιάζει τον Αγιαπαρασκευώτη φωτογράφο με διεθνή καριέρα Γεώργιο Μπούκα, η Αναστασία Αβούρη τη ζωγράφο Ευαγγελία Πρωτούλη, ο Στέφανος Φευγαλάς τη Μουσική Σχολή του Συνεργατικού Σωματείου Λέσβου το 1912-1913 και ο Ιγνάτης Μαρμαρέλλης τη Φιλιανή Μουσική κομπανία.

Στην ενότητα « Ανθρώπων έργα» ο Αλέκος  Κιουρέλλης  παρουσιάζει  Πύργους της Λέσβου, ο Μάκης και ο Στρατής Αξιώτης Μιναρέδες της Λέσβου, ο Νίκος Παπαδέλλης γράφει για τη Λαφιώνα και ο Προκόπης Παπάλας για μία βρύση του 19ου αιώνα στον Ασώματο. Σε όλες τις παραπάνω εργασίες εντυπωσιακό και πολύ κατατοπιστικό είναι το φωτογραφικό υλικό.

Πολύ ενδιαφέρουσα η ενότητα «Γλωσσικά» με τρεις εργασίες: Γιάννης Δ. Παπάνης: Τα αινίγματα ή τα νιώσματα... Αγιασωτιστί, Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής: Το ταξίδι του Paul Kretschmer (Πάουλ Κρέτσμερ) στη Λέσβο το 1901 και το πέρασμά του από την Αγιάσο (Ματιές στην Αγιάσο του 1901), Ειρήνη Κουνιαρέλλη: Η βιωσιμότητα της γλωσσικής ποικιλίας της Αγιάσου Λέσβου.

Η Συμώνη Κατραμάδου γράφει για τη Σαπφώ και το κίνημα των γυναικών, ο Γιάννης Κουρτζέλλης μεταφράζει και σχολιάζει το άρθρο των John Humphrey - Hector Williams: Πήλινοι λουλάδες οθωμανικών χρόνων από τη Μυτιλήνη, η Ειρήνη Δημ. Πατίλα μελετά  «Τα παιδιά και τον κόσμο τους στην παιδική λογοτεχνία της Πέπης Δαράκη», ο Νίκος Βαρβατάκος παρουσιάζει το Λέσβιο λογοτέχνη Νίκο Αθανασιάδη.

Μεγάλο ενδιαφέρον για τη σύγχρονη τοπική ιστορία έχουν τα κείμενα του Στρατή Πάντα «Και διηγώντας τα να κλαις» και του Χρήστου Σταυράκογλου: «Ο τελευταίος νεκρός του Λεσβιακού αντάρτικου».

Στην ενότητα «Η Λέσβος, οι άνθρωποι, ο χρόνος, οι ιστορίες τους...» γράφουν εξαιρετικά κείμενα ο Δημήτρης Αναγνωστής, ο Γιάννης  Αγριτέλλης, ο Στρατής Πάντας, ο Σταύρος Βαλτάς, ο Παναγιώτης Σκορδάς, ο Βάσος Βόμβας.

Οι αναγνώστες του Ημερολογίου θα έχουν την δυνατότητα να ακούσουν μέσω QR code την υπέροχη μουσική δουλειά του Νίκου Τσιριγώτη, ο οποίος μελοποίησε 12 ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη.

Στο τέλος του τόμου βρίσκουμε τα βιογραφικά των συντελεστών του τόμου, ενώ το οπισθόφυλλο κοσμεί πίνακας της Ασωματιανής ζωγράφου Χαράς Χρυσανθάκη.

Το «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2024» κυκλοφορεί από τις νέες Λεσβιακές εκδόσεις «Δούκα» της Σοφίας και του Μάκη Δούκα.

= = = = = = =

ΑΛΕΞΗΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ

Sauve qui peut la vie

Μα την αλήθεια ολοψύχως αρέσκομαι να φυλλομετρώ κι αναδιφώ κι ανασκαλεύω ως χαρτοπόντικας, τη λεγόμενη παρωχημένη κι αποξεχασμένη Νεοελληνική Γραμματεία, κυρίως όταν κατά τον Άγγελο Φουριώτη συνάπτεται η μυθοπλασία με την κοινωνική νεωτερική ιστορικότητα.

Επί του προκειμένου αναφέρομαι στην πλέον πρόσφατη ανάγνωση του σημαντικού ιστοριογραφικού πονήματος της λογοτεχνικά λεπτόσχημης λογογράφου Πηνελόπης Μάξιμου «Στα χρόνια του Αλέξη Κομνηνού», που αισθαντικά καταφάσκει την αείφορη ελληνορθόδοξη παράδοση, πλαστουργώντας από τότε λαγαρά κι ανάγλυφα τη ζείδωρη εξόφθαλμη απαρχή και προοδοποίηση της Νεοελληνικότητας, κάτι που προσωπικά έντονα μ' εκστασιάζει.

Καθίσταται ομολογουμένως τα μάλα συγκινητικό και συγκλονιστικό γεγονός, που αυτό επισυμβαίνει στην εντυπωσιακή ραγδαία απαρχή της παρακμής του λεγόμενου Βυζαντινού Πολιτισμού.

Η λεπτόσχημη συγγραφέας εγεννήθηκε στο Αϊβαλί, όπου και μορφώθηκε κατά τις πληροφορίες μου. Από πολύ  νωρίς εχρημάτισε τακτική συνεργάτιδα της «Διάπλασης των Παίδων» και στα 1933 εν συνεχεία στην «Νέα Εστία».

Κατά το 1934 εκυκλοφόρησε η πρώτη συλλογή διηγημάτων της «Τα Χριστούγεννα του αλήτη».

Ακολούθως εβραβεύθηκε από τη «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά», για την ολόλαμπρη και χαρακτηριστική επίδοση στην εφηβική μυθιστοριματικότητα.

Το πράγματι εμβληματικό πόνημα της «Κουλουρης», τα μάλα εντυπωσίασε το γερμανόφωνο αναγνωστικό κοινό.

Για πολλά χρόνια διετέλεσε μόνιμη συνεργάτιδα του «Ελληνικού Βορρά» και της «Γυναίκας».

Άφησε όντως αξιόλογο μεταφραστικό έργο στα γαλλικά και τα γερμανικά.

Κατά γενική ομολογία η καθόλου λογοτεχνική μας κριτική της αναγνωρίζει ως κοινωνικό ευαγγέλιο, την έφεση της προς την ελληνοπρέπεια και τη νεοελληνική διαχρονία.

ΔΗΜΟΣ Α. ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ

Καλλιθέα 12-01-2024