Του Φίλιππου Ζάχαρη (filippos.zaharis@yahoo.gr)

Τα βασανιστήρια, κάθε άλλο παρά αποτελούν μακρινό παρελθόν την εποχή της γενικευμένης και μαζικής καταπίεσης σε πολλά μέρη του κόσμου που κυβερνούνται από φατρίες, συμμορίες και μαφία, αλλά και σε άλλα κατά τα άλλα «πολιτισμένα» κράτη, που οι κυβερνήσεις τους κόπτονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας, τα τελευταία πέντε χρόνια έχει καταγραφεί χρήση βασανιστηρίων και άλλων μορφών απάνθρωπης κακομεταχείρισης σε τουλάχιστον 141 χώρες ανά την υφήλιο. Αυτό από μόνο του σαν στοιχείο προκαλεί ρίγος σε όσους ακόμη ευαισθητοποιούνται για ανάλογα φαινόμενα απάνθρωπης συμπεριφοράς και δεν έχουν ακόμη κλειστεί στο καβούκι τους. Η ιδιαίτερη φύση της τακτικής των βασανιστηρίων, τα οποία συνήθως διαπράττονται κάτω από μυστικότητα, επισημαίνει στην ανακοίνωσή της η Διεθνής Αμνηστία, σημαίνει πως ο πραγματικός αριθμός των χωρών που χρησιμοποιούν τα βασανιστήρια μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερος. Να υπενθυμίσουμε ότι πολλές είναι ακόμη οι χώρες που δεν έχουν υπογράψει την συνθήκη απαγόρευσης των βασανιστηρίων αλλά και πολλές από αυτές που την έχουν υπογράψει, δεν έχουν σταματήσει να βασανίζουν. Σε αρκετές από αυτές τις χώρες, τα βασανιστήρια αποτελούν συστηματική πρακτική, ενώ σε άλλες χώρες παρατηρείται ότι αποτελούν μεμονωμένες πρακτικές. Η οργάνωση θεωρεί απαράδεκτη ακόμα και μια  περίπτωση απάνθρωπης κακομεταχείρισης. Να σημειωθεί ότι η παγκόσμια εκστρατεία της Διεθνούς Αμνηστίας «Stop στα βασανιστήρια» απαιτεί από όλες τις κυβερνήσεις ουσιαστική προστασία των πολιτών από κάθε μορφή απάνθρωπης κακομεταχείρισης. Η οργάνωση καλεί τις κυβερνήσεις να σεβαστούν τους πολίτες τους και να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, όπως προκύπτουν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ ενάντια στα Βασανιστήρια, για οριστική και ουσιαστική κατάργηση των βασανιστηρίων. Η Διεθνής Αμνηστία σε συνεργασία με τη Globescan, πραγματοποίησε έρευνα για τις αντιλήψεις που κυριαρχούν αναφορικά με τα βασανιστήρια, σε 21 χώρες από όλες τις ηπείρους συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Τα αποτελέσματα για την Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, καθώς το 57% των πολιτών που ερωτήθηκαν, δήλωσε πως φοβάται τα βασανιστήρια σε περίπτωση σύλληψής τους. Τι δείχνει αυτό; Ότι οι αστυνομικές πρακτικές στην Ελλάδα και η συνεχιζόμενη καταστολή θέτουν σε εγρήγορση τους πολίτες, που αμφισβητούν την σε περίπτωση σύλληψής τους δίκαια και χωρίς βία μεταχείριση. Και αυτό, παρά το γεγονός της συχνής αλλαγής Υπουργών Δημοσίας Τάξης, που υποτίθεται θα έπρεπε να δώσουν άλλες εντολές στα αστυνομικά όργανα. Δεν είναι πολύς ο καιρός μάλιστα, που από διάφορες πλευρές εκφράστηκαν συστάσεις προς την χώρα μας. Πράγματι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI) δημοσιοποίησε τον Σεπτέμβριο 2012 συγκεκριμένες συστάσεις προς την Ελλάδα. Στο πλαίσιο του ενδιάμεσου ελέγχου συμμόρφωσης προς τις συστάσεις που περιλαμβάνονται στην τελευταία έκθεσή της, η Επιτροπή ζήτησε από τον Συνήγορο του Πολίτη παρατηρήσεις για τις εξελίξεις στο πεδίο προστασίας κατά των διακρίσεων και ειδικότερα για ζητήματα που αφορούν: α) τη λειτουργία του Συνηγόρου ως φορέα προώθησης και εποπτείας της αρχής της ίσης μεταχείρισης, β) εστιασμένες δράσεις για τους Ρομά και γ) τη διαδικασία έκδοσης και ανανέωσης των αδειών παραμονής.

Οι παρατηρήσεις αυτές αξιοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό στο στάδιο επεξεργασίας και υιοθέτησης των συστάσεων της Επιτροπής. Ο Συνήγορος του Πολίτη, να σημειωθεί, με την κύρωση από την Ελλάδα του προαιρετικού πρωτοκόλλου της σύμβασης κατά των βασανιστηρίων, απέκτησε ειδική αρμοδιότητα στην πρόληψη των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας. Η ανεξάρτητη Αρχή ορίστηκε ως «Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης» και μπορεί να επισκέπτεται πλέον όλους τους χώρους στέρησης της ελευθερίας, με ή χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των αρμόδιων Αρχών που προΐστανται των χώρων αυτών. Αποστολή του Συνηγόρου είναι να προλαμβάνει και να ελέγχει τυχόν προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και να συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών κράτησης, σε χώρους όπως οι φυλακές, τα αστυνομικά τμήματα και τα κέντρα κράτησης, όπου παρατηρούνται προβλήματα, σύμφωνα και με εκθέσεις της Αρχής, η οποία παράλληλα μπορεί να παραγγέλλει πραγματογνωμοσύνη και να δημοσιεύει εκθέσεις. Σημειώνεται, τέλος, ότι η Ελλάδα κύρωσε με τον νόμο 4228/10-1-2014 το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση κατά των Βασανιστηρίων (OPCAT) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.