Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Οι μετανάστες είναι τα πρώτα και τα τελευταία θύματα των γεωπολιτικών στρατηγικών που στοχεύουν στο ανακάτεμα της τράπουλας στον πλανήτη. Σε ολοένα και περισσότερες εστίες πολέμων, με ολοένα και αυξημένες τις ασκούμενες πιέσεις από τις εμφύλιες συρράξεις και τις δικτατορικές πολιτικές ολοκληρωτικών καθεστώτων, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες πολλαπλασιάζονται και δημιουργούν ταυτόχρονα ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που απογυμνώνει τον υποτιθέμενο πολιτισμένο κόσμο. Το προσφυγικό ζήτημα ανάγεται στο νούμερο ένα πρόβλημα στον πλανήτη μαζί με την κλιματική αλλαγή και τις πολεμικές συγκρούσεις.

Παρά το γεγονός ότι τα κινήματα συμπαράστασης στους πρόσφυγες έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια και με δεδομένο ότι πλέον αποτελεί πάγια ευρωπαϊκή στρατηγική οι διώξεις κατά των διακινητών, χιλιάδες είναι οι πρόσφυγες που εξακολουθούν να αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη και ακόμη περισσότεροι αυτοί που μετακινούνται προς ασφαλή μέρη, λόγω της τραγικής κατάστασης που επικρατεί στο εσωτερικό των χωρών τους.

Δικτατορικά καθεστώτα στην Αφρική που απλόχερα υποστηρίζονται ανοιχτά από Ρωσία και Κίνα, με αντάλλαγμα την προμήθεια πρώτων υλών, αλλά και αδιανόητες σφαγές απόρροια της πλήρους αδιαφορίας στην ανθρώπινη ζωή, προκαλούν μια τεράστια μεταναστευτική φυγή, με τραγικά αποτελέσματα στην παγκόσμια ισορροπία.

Με τις μετακινήσεις αυτές και την χρήση των θαλάσσιων οδών και ιδιαίτερα της Μεσογείου, αυξάνονται κατακόρυφα και τα θύματα, οι εξαφανίσεις και οι θάνατοι. Χιλιάδες θάνατοι και εξαφανίσεις γυναικόπαιδων.

Μεγάλη ανησυχία

Με την συμπλήρωση 10 χρόνων από την πλατφόρμα του Διεθνή Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) "Missing Migrants Project, μια νέα έκθεση αποκαλύπτει ανησυχητικές τάσεις στους θανάτους και τις εξαφανίσεις μεταναστών την τελευταία δεκαετία.

Όλα τα παρεχόμενα στοιχεία, σύμφωνα με τον Οργανισμό, προκαλούν μεγάλη ανησυχία και πάνω απ' όλα δείχνουν ότι οι τάσεις είναι αρνητικές. Οι δε πρόσφυγες καταφθάνουν κυρίως από περιοχές με μεγάλες εσωτερικές συγκρούσεις.

Εμφύλιες συρράξεις  

Η έκθεση του ΙΟΜ αποκαλύπτει ότι περισσότεροι από το ένα τρίτο των μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους και των οποίων η χώρα προέλευσης μπορεί να αναγνωριστεί, προέρχονται από χώρες σε σύγκρουση ή με μεγάλο πληθυσμό προσφύγων, υπογραμμίζοντας έτσι τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν όσοι επιχειρούν να εγκαταλείψουν τις ζώνες συγκρούσεων, ελλείψει ασφαλών διαδρομών.

Μη ταυτοποιημένοι θάνατοι

Οι πληροφορίες για την ταυτότητα των αγνοουμένων μεταναστών είναι εξαιρετικά ελλιπείς. Μεταξύ των βασικών ευρημάτων της έκθεσης είναι ο υψηλός αριθμός μη ταυτοποιημένων θανάτων. Πάνω από δύο τρίτα των μεταναστών, των οποίων οι θάνατοι καταγράφηκαν, παραμένουν μη ταυτοποιημένοι, αφήνοντας οικογένειες και κοινότητες να παλεύουν με την αβέβαιη απώλεια των αγαπημένων τους. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για πιο συντονισμένες διαδικασίες συλλογής δεδομένων και ταυτοποίησης, ώστε να διασφαλίζεται η διαλεύκανση των συνθηκών θανάτου για τις πληγείσες οικογένειες, τονίζεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.

Θάνατοι γυναικόπαιδων

Σύμφωνα με τον ΙΟΜ, τουλάχιστον 5.500 γυναίκες έχουν χάσει τη ζωή τους σε μεταναστευτικές διαδρομές τα τελευταία δέκα χρόνια και ο αριθμός των παιδιών που καταγράφηκαν είναι σχεδόν 3.500.

Θλιβερός απολογισμός σε έναν κόσμο που η ανθρώπινη ζωή δεν λαμβάνεται καν υπόψιν, αν αναλογιστεί κανείς τα θύματα στην Ουκρανία και την μαζική φυγή στην Ευρώπη μετά την βάρβαρη ρωσική εισβολή, αλλά και στη Γάζα με υπαίτιους αρχικά την τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς που απέφερε την στρατιωτική επέλαση του σημερινού αυταρχικού ισραηλινού καθεστώτος.

Ιστορική αναδρομή

Η έκθεση A Decade of Documenting Migrant Deaths κάνει μια αναδρομή την τελευταία δεκαετία, καταγράφοντας τη συγκεκριμένη περίοδο περισσότερους από 63.000 θανάτους και εξαφανίσεις κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης. Οι περισσότεροι θάνατοι καταγράφηκαν το 2023. Αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για ενίσχυση των μέσων έρευνας και διάσωσης, για διευκόλυνση ασφαλών, τακτικών διαδρομών μετανάστευσης και για δράση βασισμένη σε στοιχεία με στόχο την πρόληψη περαιτέρω απωλειών ζωών. Η δράση θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει εντατικοποίηση της διεθνούς συνεργασίας κατά των αδίστακτων δικτύων εκμετάλλευσης και εμπορίας ανθρώπων, επισημαίνει ο ΙΟΜ.  

Σήμερα, το Missing Migrants Project παραμένει η μόνη παγκόσμια βάση δεδομένων ανοιχτής πρόσβασης για τους θανάτους και τις εξαφανίσεις μεταναστών, που συγκεντρώνει πληροφορίες από ευρείες πηγές, συμπεριλαμβανομένων βασικών πληροφοριοδοτών από κυβερνήσεις, αξιωματούχους του ΟΗΕ και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών.

Τα βασικά ευρήματα   

Ο πνιγμός ως η κύρια αιτία θανάτου: Σχεδόν το 60% των θανάτων που καταγράφονται κατά τη μετανάστευση συνδέονται με πνιγμό με περισσότερους από 27.000 σχετικούς θανάτους μόνο στη Μεσόγειο. Η έκθεση τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης των μέσων έρευνας και διάσωσης για να σωθούν ζωές στη θάλασσα και υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας με τις κυβερνήσεις για τη διευκόλυνση ασφαλέστερων μεταναστευτικών διαδρομών.

Νεκροί μετανάστες στα αζήτητα

Οι περισσότεροι από τους 63.000 θανάτους και εξαφανίσεις που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης την τελευταία δεκαετία είναι πιθανώς μόνο ένα κλάσμα του πραγματικού αριθμού των ζωών που χάθηκαν παγκοσμίως. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για βελτιωμένες προσπάθειες συλλογής δεδομένων για την ακριβή αξιολόγηση της κλίμακας του ζητήματος και την αντιμετώπιση των ευρύτερων προκλήσεων της μη ασφαλούς μετανάστευσης. Υπάρχουν περισσότεροι από 37.000 νεκροί, για τους οποίους δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με το φύλο ή την ηλικία, γεγονός που δείχνει ότι ο πραγματικός αριθμός θανάτων γυναικών και παιδιών είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερος.

Αυξανόμενος αριθμός θανάτων

Παρά τις πολιτικές δεσμεύσεις και την εστιασμένη προσοχή των ΜΜΕ, οι θάνατοι μεταναστών αυξάνονται, με το 2023 να σημειώνει τον υψηλότερο ετήσιο αριθμό θανάτων που έχει καταγραφεί, όταν και δηλώθηκαν περισσότεροι από 8.500 θάνατοι. Μέχρι στιγμής οι τάσεις του 2024 δεν είναι λιγότερο ανησυχητικές. Μόνο στη Μεσόγειο, ενώ οι αφίξεις φέτος είναι σημαντικά χαμηλότερες (16.818) σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 (26.984), ο αριθμός των θανάτων είναι σχεδόν εξίσου υψηλός όσο πέρυσι.

Συμπέρασμα

Τι βλέπουμε από όλα αυτά τα στοιχεία; Ότι η κατάσταση είναι παραπάνω από ανησυχητική, καθώς υπάρχει έλλειψη διαθέσιμων στοιχείων και πληροφοριών για τον πραγματικό αριθμό των θυμάτων ανάμεσα σε χιλιάδες πρόσφυγες.

Πέρα, όμως, από τους αριθμούς, υπάρχει και το καθημερινό δράμα όλων αυτών των ανθρώπων που ναι μεν καταφέρνουν να φτάσουν στην Ευρώπη, αλλά αμέσως μετά αρχίζει ένας νέος αγώνας για μια ουσιαστικά εκ νέου επισφαλή ζωή.

Γιατί δεν είναι μόνο η ξενοφοβία, αλλά και η άρνηση ευρωπαϊκών χωρών να δεχθούν μετανάστες και πρόσφυγες στα εδάφη τους.

Αποτέλεσμα, πολλαπλές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που οδηγούν ευθέως σε διακριτική μεταχείριση, μαύρη εργασία, σε πολλές των περιπτώσεων δουλικής μορφής.

Βρισκόμαστε στο 2024 και τα στοιχεία δεν οδηγούν προς μία θετική κατεύθυνση αναφορικά με το προσφυγικό. Τουναντίον, το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό. Αν δεν αλλάξουν οι πολιτικές, αν δεν πάψουν οι εμφύλιες συρράξεις και δεν μπει φραγμός στην κλιματική αλλαγή που αναγκάζει χιλιάδες ανθρώπους να γίνονται περιβαλλοντικοί πρόσφυγες, τα πράγματα θα χειροτερέψουν.

Και να έχουμε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας πως τα συμφέροντα κάποιων χωρών είναι πολυδιάστατα. Γιατί πίσω από κάθε μετανάστευση και εμφύλιο πόλεμο, υπάρχει πάντα γεωπολιτικό σχέδιο με πρωταγωνίστριες πια συγκεκριμένες χώρες για προμήθεια πρώτων υλών και δημιουργία σφαιρών επιρροής.