Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

O πολιτισμός ή η Παιδεία δεν καλλιεργούνται σε ανθρώπους που δεν είναι έτοιμοι να συμφιλιωθούν με τον εαυτό τους και πάνω απ' όλα με τους άλλους, δεν μπορεί να αφομοιωθεί απ' όλους εκείνους που δεν γνωρίζουν το παραμικρό από την αρχαία ελληνική ιστορία και Αθηναϊκή δημοκρατία, όλους αυτούς που θεωρούν πως οι πρόγονοί τους ζούσαν υπό άλλες συνθήκες και πως επειδή υπήρχε δουλεία δήθεν κάποιοι άλλοι είχαν το χρόνο να φιλοσοφήσουν.

Αυτή η υπεραπλουστευμένη σκέψη που αψηφά μια τεράστια πολιτισμική επένδυση και παράδοση που ανάγκασε ακόμη και σημαντικούς αντιπάλους της αθηναϊκής δημοκρατίας όπως τον Πλάτωνα, να παραδεχθούν ενδόμυχα πως αυτές τους οι θεωρίες αλλά πάνω απ' όλα μοναδικές δημιουργίες, δεν θα είχαν επιτευχθεί αν δεν υπήρχε αυτό ακριβώς το πολίτευμα, αυτή η κατά βάση νεωτεριστική αντίληψη για μία δημοκρατία που βασιζόταν στην μαζικότητα των πολιτών και την συμμετοχή στα κοινά, αυτή η ουσιαστικά σκοταδιστική κριτική για εκείνες τις εποχές όπου άνθησαν οι τέχνες, η φιλοσοφία ή η ιατρική με μοναδικό όπλο την συνεχή σκέψη για το ολοένα και πιο δίκαιο πολίτευμα, αυτή η αποφυγή της εντρύφησης στην Παιδεία και την Εκπαίδευση, δίνει την χαριστική βολή.

Οι Νεοέλληνες δεν θέλουν να ακούν το παραμικρό για εκείνες τις ιστορικές περιόδους και αρκούνται απλά και μόνο σε γραφικές επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, για να δείξουν ότι έχουν έστω και στοιχειώδες ενδιαφέρον για την μακρινή εκείνη εποχή, χωρίς να γνωρίζουν φυσικά ποιοι ήταν και τι πρέσβευαν οι Επικούριοι, οι Ελεάτες, οι Προσωκρατικοί, οι Σοφιστές, οι Κυνικοί ή οι Στωικοί. Η πλειοψηφία δεν γνωρίζει καν τι ήταν η περίφημη «γραφή παρανόμων», τι αφορούσαν οι συζητήσεις στην Αγορά και το κατά πόσο υπήρχε ελευθερία να εκφράσει κανείς δημόσια την άποψή του, τι ήταν η Εκκλησία του Δήμου και τι αφορούσαν οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, και κατά πόσο οι αθηναϊκές τραγωδίες του Ευριπίδη, του Αισχύλου και του Σοφοκλή έδιναν το στίγμα της εποχής με την ανάλογη κριτική και σημασιολογική εμβάθυνση.

Και δεν μαθαίνει ο κόσμος γιατί στην σημερινή Ελλάδα δεν υπάρχουν σημαντικές μελέτες για εκείνη ακριβώς την εποχή ή οι περισσότερες από αυτές έχουν γραφεί από ξένους μελετητές. Ο πολιτισμός και η Παιδεία δεν λείπουν άδικα από τούτη τη χώρα, οι κάτοικοι της οποίας δεν γνωρίζουν τον Ησίοδο, τον Εμπεδοκλή και τον Αναξίμανδρο, πολύ περισσότερο τον Αντιφώντα ή τον Ηράκλειτο που τόσα πρόσφεραν στην μετέπειτα παγκόσμια σκέψη.

Και εδώ που τα λέμε, γιατί να μπει κάποιος στην διαδικασία να εμβαθύνει π.χ. στην Αριστοτελική φιλοσοφία, όταν οι σημερινοί φιλόλογοι όχι φυσικά όλοι επαφίενται στην ημιμάθειά τους και στο γεγονός ότι κανέναν δεν ενδιαφέρει πια να μελετήσει τον Πυθαγόρα και τον Ιπποκράτη, αφού και μόνο οι επιγραφές τους στα Μουσεία αρκούν για να θεωρείται κανείς in στην τετμημένη και αποσπασματική παρουσίαση της μεγάλης εκείνης εποχής;   

Όλα αυτά δεν είναι «ψιλά γράμματα» όπως θα έλεγε ο μέσος πολίτης της σύγχρονης Ελλάδας, παρά ο βασικός κορμός της ανιστορικότητας και κατ' επέκτασιν απολίτικης στάσης της μάζας και ειδικά σε μία χώρα που άφησε το στίγμα της για την πολιτική συμμετοχή στην Αρχαία Αθήνα, που καταπολεμούσε με λύσσα την ιδιώτευση, η οποία με την σειρά της σήμερα μεσουρανεί.

Ποιος Επιτάφιος του Περικλή δεν θα μπορούσε σε άλλη περίπτωση να γοητεύσει το μαθητή του Γυμνασίου και Λυκείου, την στιγμή μάλιστα που θα διδασκόταν και από τους ανάλογους εκπαιδευτικούς που δεν θα έβλεπαν σα ρετρό ή αγγαρεία την διδαχή για την πραγματική Άμεση Δημοκρατία; Ποιο Υπουργείο Παιδείας, όμως, συμφέρει να εκπαιδεύει τους νέους από νωρίς στο αίτημα για άμεση δημοκρατία που δεν υπάρχει; Πώς λοιπόν, να μην γίνει συνεπώς η ευρηματική σύνδεση με την δουλεία το απόλυτο εγχείρημα για να ατονήσει το μέγεθος και η σημασία της «Αθηναίων Πολιτείας»;

Αρκεί η μουσειακή περιπλάνηση και η έκθεση των αγαλμάτων που δεν πυροδοτούν αμφισβήτηση παρά μόνον περιορίζουν την ευρυμάθεια στις καλές τέχνες. Και δεν αμφισβητεί βέβαια, κανείς αυτά τα τεράστιας σημασίας δημιουργήματα τουναντίον τα εκθειάζει, όμως λαμβάνει υπόψιν του και το πολίτευμα κάτω από το οποίο φιλοτεχνήθηκαν.

Πολιτισμός και Παιδεία, θέλω να πω εν κατακλείδι, σχετίζονται με την καλλιέργεια του εαυτού μας και την εντρύφηση με όλα εκείνα τα δομικά συστατικά στοιχεία που απαρτίζουν μία πραγματικά δημοκρατική κοινωνία. Την κοινωνία εκείνη όπου οι τέχνες, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η Λογική και το ίδιο το Ον γίνονταν αντικείμενο πνευματικής διερεύνησης και όχι επιδερμικής προσέγγισης.