Με τον όρο καταστροφή της Σμύρνης ή αλλιώς Μεγάλη Πυρκαγιά της Σμύρνης αναφέρονται τα γεγονότα της σφαγής του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού της Σμύρνης από τον κεμαλικό στρατό, καθώς και η πυρπόληση της πόλης, που συνέβησαν τον Σεπτέμβριο του 1922. Η καταστροφή αυτή άρχισε 7 ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Μικρά Ασία και μετά την είσοδο του τουρκικού στρατού, του ιδίου του Μουσταφά Κεμάλ και των ατάκτων του στην πόλη.

Η φωτιά εκδηλώθηκε αρχικά στην αρμενική συνοικία και συγκεκριμένα από την ανατίναξη της Αρμενικής Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπου είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα και πολιορκούντο από τους Τούρκους. Την πολιορκία την έσπασε με το ασκέρι του ο Έλληνας καπετάνιος Σιδερής (Ισίδωρος) Πανταζόπουλος, που επί πολλά έτη πολεμούσε τους άτακτους Τσέτες ληστές στα γύρω βουνά. Οι Έλληνες μπήκαν στην εκκλησία και έδωσαν νερό και τρόφιμα στους πολιορκημένους, όμως, οι πολυπληθέστεροι Τούρκοι γρήγορα ανασυντάχθηκαν και παίρνοντας πυρίτιδα από γειτονική πυριτιδαποθήκη, περικύκλωσαν και πάλι την εκκλησία και την ανατίναξαν. Με τη βοήθεια του ευνοϊκού για τους Τούρκους ανέμου (που έπνεε αντίθετα από την τουρκική συνοικία) και της βενζίνης με την οποία οι Τούρκοι ράντιζαν τα σπίτια, η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 31 Αυγούστου έως τις 4 Σεπτεμβρίου (με το παλαιό ημερολόγιο).

Τα βάσανα των μη μουσουλμάνων δεν είχαν τελειωμό. Όλη η Σμύρνη καλύφθηκε από τις στριγκλιές και τα ουρλιαχτά των γυναικών που βιάσθηκαν, οι Ευρωπαίοι μάρτυρες διέκριναν ακέφαλα βρέφη στους δρόμους, ολόκληρες οικογένειες εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ.

O κόσμος περίμενε βασανιστικά στις ουρές για να περάσει στα πλοία, ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες διενεργούσαν εξονυχιστικούς ελέγχους, αφαιρώντας τα τιμαλφή από τον κόσμο και συλλαμβάνοντας όσους άντρες ήταν πάνω από 15 ετών για να τους στείλουν στα τάγματα εργασίας. Οι μανάδες έντυναν τα αγόρια τους με γυναικεία ρούχα για να τα περάσουν στα πλοία, ξετυλίγονταν φρικτές εικόνες ανθρώπινου πόνου και δυστυχίας. Ο κόσμος έπεφτε στη θάλασσα να κολυμπήσει μέχρι τα καράβια των ξένων, και οι Τούρκοι πυροβολούσαν στη θάλασσα. Τα πλοιάρια βούλιαζαν από το βάρος, ενώ από πίσω η πόλη καιγόταν και η φωτιά είχε φτάσει μέχρι και τα παραλιακά κτήρια.

Οι φωτιές ξεκίνησαν από την αρμενική συνοικία και εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη τη Σμύρνη.

Οι Αμερικανοί καθηγητές και ναύτες κάνουν λόγο για Τούρκους στρατιώτες που ξεχύθηκαν στα στενά σοκάκια της Σμύρνης κρατώντας δοχεία με πετρέλαιο και κηροζίνη, λούζοντας τα σπίτια, τις εκκλησίες και τους καθολικούς ναούς. Από τις 46 ορθόδοξες εκκλησίες σώθηκαν οι τρεις. Οι εμπρησμοί κατέστρεψαν τα 3/5 της έκτασης της Σμύρνης αφήνοντας άθικτη την τουρκική συνοικία.

Σήμερα η επέτειος μνήμης στην πραγματικότητα είναι η 13η Σεπτεμβρίου, καθώς την επόμενη χρονιά εισήχθη στην Ελλάδα το νέο ημερολόγιο.

Οι Τούρκοι γιορτάζουν την 9η Σεπτεμβρίου ως ημέρα απελευθέρωσης της Σμύρνης και επικράτησης του Αγώνα Ανεξαρτησίας. Ωστόσο, υπάρχουν δημοσιογράφοι, διανοούμενοι και πανεπιστημιακοί στην Τουρκία που χαρακτηρίζουν τα γεγονότα της Σμύρνης και σε άλλες πόλεις όπως το Αϊβαλί ως όνειδος και μεγάλη ντροπή.

***

Ο Σύλλογος κατοίκων Συνοικιών Κουλμπάρας και Κιόσκι Μυτιλήνης «Το κιρκινέτσι» οργανώνει σειρά εκδηλώσεων, με τίτλο «Ημέρες μνήμης Μικρασίας 2019 - 97 χρόνια μετά Θυμόμαστε, Γνωρίζουμε, Τιμάμε».

Σύμφωνα με το πρόγραμμα των εκδηλώσεων:

-Στις 7.30 το απόγευμα του Σαββάτου, ο δρ. σύγχρονης ιστορίας και συγγραφέας Βλάσης Αγτζίδης, με θέμα «Αποτιμώντας τις ευθύνες για τη Μικρασιατική Καταστροφή - 100 χρόνια μετά», θα μιλήσει στην αίθουσα εκδηλώσεων της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

-Την Δευτέρα, θα γίνει η παρουσίαση του ιστορικού έργου του Δημητρού Ψαρρού «Το Αϊβαλί και η Μικρασιατική Αιολίδα».

Ομιλητές οι: Παύλος Βογιατζής και Στρατής Φραντζέσκος.

Θα προβληθεί άγνωστο υλικό από τις επισκέψεις του Δημητρού Ψαρρού στο Αϊβαλί από το αρχείο του Γιώργου Παπαδόπουλου.

Η εκδήλωση διοργανώνεται σε συνεργασία με το βιβλιοπωλείο «Χατζηδανιήλ» και φίλους του συγγραφέα, στις 8 το βράδυ, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.

-Την Τετάρτη διοργανώνεται συναυλία με «τραγούδια της προσφυγιάς, της ξενιτιάς και της μετανάστευσης», από την ορχήστρα της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής «Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος» με την καλλιτεχνική επιμέλεια του π. Στρατή Γιουσμά, στις 8.30 το βράδυ, στην πλατεία του Αϊ Γιάννη του Αρμένη της Κουλμπάρας.