Σύγχρονη & αρχαία Ελλάδα

Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Στήνουν αδριάντες για σύγχρονους επωνύμους στρατηλάτες και άλλοτε μνημονεύουν το ανθρωπιστικό έργο δωρητών και ευεργετών, τη στιγμή που βαρυσήμαντοι στοχαστές, λογοτέχνες και ποιητές εξακολουθούν να περνούν στα ψιλά των εκδοτικών οίκων και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Θυμούνται μόνο αποσπασματικά την σκέψη και την ικανότητα των ανθρώπων αυτών που άφησαν το στίγμα τους διαχρονικά, την ίδια στιγμή που παύουν να διδάσκουν στα σχολεία όχι μόνο την αρχαία ελληνική γλώσσα, αλλά όλες αυτές τις φιλοσοφικές σχολές που πρόσφεραν τόσα στον ανθρώπινο πολιτισμό και τα γράμματα, και κυρίως στη σκέψη, για να μπορούμε σήμερα να εκφραζόμαστε και να ανασύρουμε τον πλούτο των λέξεων από εκείνο το λεξιλόγιο που ναι μεν έχει κακοποιηθεί, αλλά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο διατηρείται.

Η σύγχρονη Ελλάδα δεν παρέχει τα εχέγγυα εκείνα για να μπορέσει ο μέσος Έλληνας να κάνει την απαραίτητη σύγκριση με την αρχαιότητα, να βρει τις πιθανές ρίζες του στοχασμού, αλλά και να διαπιστώσει αν πραγματικά υπάρχει σύνδεση με τον αρχαίο κόσμο. Η αρχαία Ελλάδα - και ειδικά η αρχαία Αθήνα - πρόσφερε πολλά στον παγκόσμιο πολιτισμό, και δεν είναι το θέμα μας να επικαλούμαστε γενικά και αόριστα έναν ‘Χρυσό αιώνα' στα σχολικά κιτάπια αν προηγουμένως δεν έχουμε εντρυφήσει στην σκέψη του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, των Ελεατών ή των Επικούρειων που απλά αναφέρονται επιγραμματικά στα σχολικά εγχειρίδια.

Πρέπει λοιπόν να προχωρήσουμε την σκέψη μας, να τολμήσουμε να ανοίξουμε και πάλι τα βιβλία εκείνα που θα μας οδηγήσουν σε μια ρητή πνευματική εποχή, την εποχή εκείνη όπου ο πολίτης ήταν ελεύθερος και αγαπούσε τα κοινά ως χρέος του απέναντι στην Πολιτεία και την ίδια του τη ζωή, την εποχή εκείνη όπου οι διαφορετικές φωνές όπως αυτή του Πλάτωνα, είχαν κυρίαρχη θέση στις συζητήσεις για την δημοκρατία ή την Πολιτεία των σοφών.

Συχνά, όμως, στη σύγχρονη Ελλάδα, δεν περισσεύει ούτε ο χρόνος ούτε και η θέληση για να εκδηλωθεί ένα πραγματικό ενδιαφέρον για τον ζωντανό αυτό πολιτισμό. Θαρρείς πως ο σύγχρονος Έλληνας έχει λύσει οριστικά τα προβλήματά του, με ένα τρόπο που αρμόζει κυρίως στους τότε αποκληθέντες από τους αρχαίους Έλληνες «βαρβάρους», με εκείνο το χαρακτηριστικό «βάρ – βάρ» που απευθυνόταν σε αυτούς και που σήμερα έχει αντικατασταθεί από το εκτενές σχόλιο του ανθρώπου της διπλανής πόρτας, λες και η σημερινή Ελλάδα έχει μελετήσει τόσο την ιστορία της, ώστε οι νέοι μαθητές να μην κάνουν τίποτε άλλο παρά να χάσκουν στη θέα της μάχης της Σαλαμίνας ή να κοιτούν τον τοίχο όταν και αν τους απαγγελθούν στίχοι του Ομήρου, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι όψιμοι πατριδολάτρες συντηρούν μια νοσηρή κατάσταση, καθώς το ενδιαφέρον εστιάζεται περισσότερο στο 1821 και όχι στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ή την Πολιτεία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Αυτοί οι ερμηνευτές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που αφιέρωσαν όλη τους τη ζωή για να μεταλαμπαδεύσουν την πολύτιμη αυτή γνώση είτε δεν αναφέρονται καν στα σχολικά βιβλία και τα πανεπιστημιακά συγγράμματα, είτε άφησαν την τελευταία τους πνοή μακριά από την Ελλάδα, εκεί όπου η αρχαία Ελλάδα λειτουργεί ακόμη ως πρότυπο στην εκπαίδευση των ευρωπαϊκών χωρών. Και αυτό γίνεται επί του πρακτέου, με σοβαρές και ενδελεχείς μελέτες, με το μάθημα των αρχαίων Ελληνικών στα σχολεία και την διαρκή αναζήτηση και έρευνα του αρχαιοελληνικού πνεύματος.

Στήνουν αμέτρητους αδριάντες για εκείνους που είχαν περιουσία και πρόσφεραν – καλοδεχούμενοι βέβαια και αυτοί – αλλά και σε κάποιους άλλους που ξεχώρισαν για την πολεμική τους ικανότητα και στρατιωτική πειθαρχία. Την ίδια στιγμή, οι σύγχρονοι Έλληνες πνευματικοί, που ως εξόριστοι πρόσφεραν τα μάλα στην παγκόσμια σκέψη, το πολύ - πολύ μνημονεύονται σε κάποιο άρθρο ή αφιέρωμα ενός περιοδικού, επειδή βρέθηκε κάποιος που έχει πνευματικές αναζητήσεις, από καθαρή τύχη δηλαδή.

Υπάρχουν δε και οι άλλοι, οι δήθεν «προοδευτικοί» που καμώνονται για την νεοελληνική αργκό, που ούτε καν δημοτική δεν μοιάζει.

Αλλά το πρόβλημα της σύγχρονης Ελλάδας και η σχέση της με τον πολιτισμό ήταν και είναι προβληματική. Η δε σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα ακόμη περισσότερο.

Γι' αυτό ας λιγοστέψουν οι αδριάντες και τα αγάλματα που βρίθουν στερεοτύπων και ας δοκιμάσουν να επαναφέρουν το μαλακό υπογάστριο της αρχαιοελληνικής σκέψης. Ας τελειώσει μια και καλή αυτή η κοροϊδία με τον αόριστο θαυμασμό στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, που ούτε καν τους εκπροσώπους του δεν γνωρίζουμε.

Ας πάψει ο ισχυρισμός ότι η σύγχρονη Ελλάδα έχει κάποια σχέση με το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Ας ανατρέξουμε στις ξένες μελέτες μήπως και μάθουμε τελικά από πού καταγόμαστε και ποια είναι η σχέση μας με την αρχαία Ελλάδα. Γιατί η αλήθεια δεν έβλαψε ποτέ.