Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

H Ρωσία από το ξεκίνημα της εισβολής στην Ουκρανία δεν σκότωσε, εξαφάνισε ή βασάνισε μόνο τυφλά χιλιάδες αμάχους, δεν βομβάρδισε μόνο χιλιάδες κατοικίες και κτίρια, δεν απήγαγε χιλιάδες ακόμη παιδιά από την Ουκρανία, αλλά στις περιοχές που κατέλαβε και εξακολουθεί να κατέχει, εφαρμόζει ένα κατεξοχήν τυραννικό εκπαιδευτικό σύστημα που στοχεύει στον εκρωσισμό και την πολιτιστική γενοκτονία των Ουκρανόπουλων που διαμένουν στις κατεχόμενες περιοχές και προσπαθούν να διατηρήσουν με κάθε τρόπο την ουκρανική τους ταυτότητα.

Ο εκρωσισμός άρχισε με τη χρήση ρωσικών βιβλίων στα σχολεία, αμέσως μετά την κατάληψη των ουκρανικών εδαφών.

Περιοχές όπως η μαρτυρική Μαριούπολη, η Μελιτόπολη ή η Ζαπορίτσια και πολλές άλλες ήδη υφίστανται τι επιπτώσεις της εν λόγω πολιτιστικής γενοκτονίας.

Η Οργάνωση – Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων «Human Rights Watch» περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα την κατάσταση αυτή, το τι επικρατεί ακριβώς στις κατεχόμενες αυτές περιοχές σε ότι αφορά την εκπαίδευση και την παιδεία.  

Στις 8 π.μ. της 24ης Φεβρουαρίου 2022, λοιπόν, φάλαγγες ρωσικών στρατευμάτων κατέλαβαν τον περιφερειακό δρόμο γύρω από το Χάρκοβο, την πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της περιοχής Χάρκοβσκα της Ουκρανίας.

Οι ρωσικές δυνάμεις δεν κατέλαβαν ποτέ την πόλη, αλλά για τους επόμενους έξι μήνες ήλεγχαν το ένα τρίτο της τεράστιας περιοχής, περίπου 8.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα, όπου 260.000 μαθητές είχαν εγγραφεί σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι αρχές κατοχής εργάστηκαν για να αντικαταστήσουν το εκπαιδευτικό σύστημα της Ουκρανίας με το ρωσικό, διδάσκοντας το ρωσικό επίσημο πρόγραμμα σπουδών, στη ρωσική γλώσσα.

Περίπου 223.000 μαθητές παρέμειναν μετά την ανακατάληψη μεγάλου μέρους της περιοχής από τις ουκρανικές δυνάμεις τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2022.

Η Ρωσία έχει επιβάλει στις κατεχόμενες περιοχές το εκπαιδευτικό της σύστημα και έχει απαγορεύσει την ουκρανική εκπαίδευση στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου - τόσο των νόμων περί ένοπλων συγκρούσεων όσο και του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναφέρει η Human Rights Watch.

Η παρούσα σχετική έκθεση τεκμηριώνει τις παραβιάσεις των ρωσικών αρχών κατοχής σε σχέση με την εκπαίδευση, τόσο στις πρώην κατεχόμενες περιοχές της περιοχής Kharkivska, όσο και στις περιοχές Khersonska, Zaporizka, Donetska και Luhanska που παραμένουν υπό ρωσική κατοχή.

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψε παραβιάσεις μέσω έρευνας στην περιοχή Kharkivska μετά την αποκατάστασή της από τις ουκρανικές δυνάμεις τον Σεπτέμβριο του 2022 και μέσω συνεντεύξεων με εκπαιδευτικούς που είχαν εκτοπιστεί ή δραπετεύσει από περιοχές που βρίσκονται σήμερα υπό κατοχή.

Συνολικά, Ουκρανοί εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι 1 εκατομμύριο Ουκρανόπουλα σχολικής ηλικίας βρίσκονται στα κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη, 458.000 μόνο στην Κριμαία.

Τα στοιχεία που το ουκρανικό Υπουργείο Παιδείας και Επιστημών παρείχε στην Human Rights Watch δείχνουν ότι περισσότερα από 62.400 παιδιά που ζουν σε κατεχόμενες περιοχές συνεχίζουν να σπουδάζουν σε ουκρανικά ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εξ αποστάσεως.

Η έκθεση καταγράφει επίσης την προβληματική χρήση του αδικήματος της συνεργασίας από τις ουκρανικές αρχές κατά του ουκρανικού εκπαιδευτικού προσωπικού που εργάστηκε υπό ρωσική κατοχή. Η έκθεση εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ουκρανική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει τον υποχρεωτικό έλεγχο ασφαλείας, γνωστό ως "φιλτράρισμα", καθώς και την ποινική δίωξη και τις διοικητικές κυρώσεις κατά υπόπτων για συνεργασία.

Τέλος, η έκθεση εξετάζει ορισμένες από τις άλλες πιέσεις που η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ασκήσει στο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως τα εμπόδια στην ηλεκτρονική μάθηση, την αυξανόμενη ανάγκη για υποστήριξη της ψυχικής υγείας των μαθητών και των εκπαιδευτικών και τον αντίκτυπο στους μαθητές με αναπηρίες.  

Παραβιάσεις από τις ρωσικές αρχές σε σχέση με την εκπαίδευση

Οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής στην Ουκρανία και οι ομοσπονδιακές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Παιδείας της Ρωσίας και άλλων ανώτερων αξιωματούχων, έχουν λάβει μέτρα για την καταστολή της ουκρανικής γλώσσας και του ουκρανικού προγράμματος σπουδών και την επιβολή του ρωσικού προγράμματος σπουδών και της ρωσικής ως γλώσσας διδασκαλίας στα σχολεία.

Τα μέτρα αυτά παραβιάζουν τους νόμους περί ένοπλων συγκρούσεων, οι οποίοι απαγορεύουν σε μια κατοχική δύναμη να προβαίνει σε περιττές αλλαγές σε νόμους στο κατεχόμενο έδαφος, όπως ο νόμος της Ουκρανίας για την εκπαίδευση του 2017.

Τα Ουκρανόπουλα που βρίσκονται υπό κατοχή κατηχούνται με την αντι-ουκρανική προπαγάνδα του Κρεμλίνου.

Λαμβάνουν επίσης στρατιωτική εκπαίδευση ως μέρος του σχολικού προγράμματος σπουδών. Το ρωσικό σχολικό πρόγραμμα σπουδών, το οποίο περιλαμβάνει βιβλία ιστορίας που προσπαθούν να δικαιολογήσουν την εισβολή της Ρωσίας και παρουσιάζουν την Ουκρανία υπό τη σημερινή της κυβέρνηση ως "νεοναζιστικό κράτος" και το οποίο περιορίζει αυστηρά τη διδασκαλία της ουκρανικής γλώσσας, παραβιάζει επίσης το δικαίωμα των ουκρανόπουλων σε μια εκπαίδευση που αναπτύσσει το σεβασμό για τη "δική τους πολιτιστική ταυτότητα, γλώσσα και αξίες", καθώς και για τις "εθνικές αξίες" της χώρας καταγωγής του παιδιού. 

Η επιβολή από τη Ρωσία της ρωσικής εκπαίδευσης στη ρωσική γλώσσα στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη παραβιάζει τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της προπαγάνδας του πολέμου, του δικαιώματος του παιδιού στην εκπαίδευση στη μητρική του γλώσσα, και του δικαιώματος επιλογής των γονέων όσον αφορά στην εκπαίδευση των παιδιών τους.

Όπως ανέφερε το γραφείο ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, οι ρωσικές αρχές απαιτούν από τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη να αναφέρουν τα ονόματα των μαθητών ηλικίας 18 ετών και άνω, τους οποίους οι ρωσικές αρχές θεωρούν κατάλληλους για κατάταξη στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.

Οποιαδήποτε κριτική της εισβολής στα σχολεία υπόκειται σε αντίποινα από τις κατοχικές αρχές. Οι Ρώσοι πληρεξούσιοι στην κατεχόμενη Μελιτόπολη τιμώρησαν έναν μαθητή που μιλούσε ουκρανικά στο σχολείο, οδηγώντας τον δεκάδες χιλιόμετρα με μια τσάντα στο κεφάλι σε μια απομακρυσμένη περιοχή και εγκαταλείποντάς τον να επιστρέψει μόνος του στο σπίτι του.

Οι κατοχικές αρχές απείλησαν τους γονείς με πρόστιμα, απώλεια της επιμέλειας των παιδιών τους και φυλάκιση αν δεν εγγράψουν τα παιδιά τους σε "ρωσικά" σχολεία ή αν τα παιδιά τους μελετούσαν εξ αποστάσεως το ουκρανικό πρόγραμμα σπουδών. Ορισμένοι γονείς φέρονται να έκρυψαν τα παιδιά τους ως αποτέλεσμα.

Ενώ οι κατοχικές αρχές τιμωρούσαν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ή τη διδασκαλία του ουκρανικού προγράμματος σπουδών, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς περιέγραφαν τα ρωσικά σχολεία ως σχολεία με πολύ περιορισμένες τάξεις και ώρες διδασκαλίας, ανεπαρκές προσωπικό και συχνά χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα.

Ορισμένα ουκρανόπουλα από εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία από την αρχική εισβολή της στην Ουκρανία το 2014 έχουν σπουδάσει μόνο με το ρωσικό σύστημα και θα χρειαστούν πρόσθετη υποστήριξη για να ενταχθούν και να ευδοκιμήσουν στο ουκρανικό σύστημα, σύμφωνα με ουκρανικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζουν την εκπαίδευση.

Στην περιοχή Kharkivska, όπου περίπου 15.000 από τους 80.000 εκπαιδευτικούς της περιοχής βρίσκονταν υπό κατοχή μεταξύ Μαρτίου και Σεπτεμβρίου 2022, οι ρωσικές αρχές κατοχής χρησιμοποίησαν εξαναγκασμό, κράτηση, κακομεταχείριση, ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια με ηλεκτροσόκ για να πιέσουν τους Ουκρανούς εκπαιδευτικούς να εργαστούν ή να παραδώσουν τους φακέλους των μαθητών και άλλα σχολικά δεδομένα.

Οι κατοχικές αρχές συνεχίζουν να ασκούν πιέσεις σε Ουκρανούς εκπαιδευτικούς και γονείς και αλλού.

Μετά την αποκατάληψη πάντως ορισμένων από τα κατεχόμενα εδάφη από τον ουκρανικό στρατό, οι ουκρανικές αρχές κατηγόρησαν ορισμένους εκπαιδευτικούς για συνεργασία με τις ρωσικές αρχές κατοχής και τους υπέβαλαν σε μια μορφή υποχρεωτικού ελέγχου ασφαλείας, γνωστού ως "φιλτράρισμα", καθώς και σε ποινική δίωξη και διοικητικές κυρώσεις από τις ουκρανικές αρχές.