Ο αναστοχασμός από εικόνες & η προδοσία των λέξεων
Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)
Φευγαλέες είναι οι ματιές των ανθρώπων, φωτίζουν, όμως, τις άγνωστες πτυχές της κάθε παρουσίας που στρέφει τον βλέμμα της στον μακρινό ή σιμό ορίζοντα. Αν το πάθος είχε τρομερή και μόνο όψη θα ανέμενε τον ποιητή να το ερμηνεύσει με δυνατούς στίχους και πιθανή ή όχι ομοιοκαταληξία. Αν οι λέξεις επιλέγονταν για την κατάλληλη στροφή που εκπέμπει την δεινότητα του πνεύματος, δεν θα περίσσευαν για να αναπαραστήσουν από το απόθεμά τους την κάθε στιγμή που αλλάζει άρδην τις αισθήσεις και τις σκέψεις. Δεν είναι, όμως, πάντα έτσι. Συμβαίνει, όμως. Και ο στοχαστής πάντα καλείται να αναπληρώσει τα κενά, όπως και ο ποιητής.
Πώς γίνεται λοιπόν, κάθε φορά; Παίρνει κάποιος μολύβι και στυλό και αρχίζει να περιγράφει και να εκφράζει το κάθε τι που βλέπει, μη εξετάζοντας αν αυτό που κάνει, τυγχάνει συνολικής αποδοχής. Παρακινούμενος από πολλές αιτίες και αφορμές αναγγέλλει ταυτόχρονα την νέα εικόνα που θα τον βοηθήσει να εξηγήσει τα πράγματα που διαδραματίζονται καθημερινά εκτός και εντός της ατομικής πορείας. Παράλληλα, όμως, περιγράφει και τις εικονιστικές αλληλουχίες σε έναν κόσμο που βιάζεται και επείγεται για να τις ολοκληρώσει και να δημιουργήσει τις επόμενες.
Συνήθως από την εν λόγω αναπαραστατική διαδικασία, λεκτικής υπέρβασης επιτρέπουσας, ψάχνει κανείς να δει αν βγαίνει κερδισμένος, όταν προσπαθεί μέσα από τα γραπτά του στοχαστή να διαλευκάνει ή να αποκρυπτογραφήσει την θέση του στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όταν αναλογίζεται πότε ο καλλιτέχνης της γραφής αποτύπωσε την όψη του και σε ποια στιγμή, αν τον φωτογράφισε φραστικά μαινόμενο ή απορημένο, συνοδευόμενο από το ανάλογο πάθος και τις μάλλον απόκοσμες εμμονές.
Τι είναι ο ποιητής; Ο προδότης της ψυχής, ο κρυφός επισκέπτης της συναισθηματικής έκφρασης και έκρηξης, ο βασιλιάς του ασύδοτου αλλά θνητού και μη μόνιμου Χάους. Παίρνει μέσα του τις φευγαλέες ματιές που στοχεύουν τις όψεις, τις μετουσιώνει γραφιστικά και τις αποτυπώνει με λέξεις. Όταν το κάνει, αδιαφορεί αν έχει καταφέρει να αναπαραστήσει την εντύπωση του τάδε ή του δείνα διαβάτη, γι' αυτόν η ουσία είναι απλά στην μετάβαση από την εικόνα στο χαρτί.
Αιτίες και αφορμές υπάρχουν πάντα για αυτόν που ταλανίζεται από σκέψεις, αλλά που παράλληλα εποπτεύει τον κόσμο, σαν το μάτι του Θεού που συναντάμε πάνω από την έξοδο της Αγίας Τράπεζας στις εκκλησιές και τους ναούς. Είναι ο ποιητής ένας Θεός; Όχι.
Για τον πολύ κόσμο μόνο ένας ξεχωριστός περιθωριακός, σαν αυτούς που καταδίκασαν οι κοινωνίες να ζουν και να θριαμβεύουν στο περίκλειστο κοινό του περιθωρίου. Είναι ο στοχαστής αιρετικός; Όχι απαραίτητα, μιας και εκφράζει τον ίδιο τον κόσμο και τις συνήθειές του μέσα από ενίοτε αυτοδημιουργούμενες έννοιες, φράσεις και λέξεις, προερχόμενες, όμως, από την θνητότητα της Ύπαρξης που δεν παύει να κινείται ψυχοσωματικά.
Σε τελική ανάλυση, μπορεί να αποτυπώσει κανείς λεκτικά τα αισθήματα των ανθρώπων; Η απάντηση δεν θα είναι ούτε καταφατική ούτε αρνητική.
Αφήνεται δηλαδή ο άνθρωπος που έχει αυτό τον ρόλο να αυτοσχεδιάσει διεισδύοντας στην ψυχή του καθενός και της καθεμιάς και αν στο τέλος πετύχει κάτι, του αρκεί ένα νεύμα και ένας χαιρετισμός. Στον σημερινό κόσμο που δεν χαρίζεται τίποτε και που από την μεγάλη τυπολατρία οδεύει επαναληπτικά σε συμβιβαστικούς ατραπούς, κάθε νόημα που πιάνει τόπο και κάθε αξία που αναγεννιέται χρωστά χάρη στον ποιητή και τον στοχαστή. Αυτό δεν δημιουργεί κάποιου είδους υποχρέωση για αυτόν που κοπιάζει λεκτικά, απλά προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στον καθένα να αναμετρηθεί γόνιμα με τον εαυτό του, βλέποντας και αναγνωρίζοντάς τον στην εκάστοτε φραστική παράθεση.
Και ο γραμματιζούμενος, όμως, που έλεγαν και οι παλιοί, έχει τα όριά του. Αν τα υπερβείς, διαβαίνεις την πύλη του ατοπήματος. Αν τον σεβαστείς, θα σε σεβαστεί, γιατί ως γνήσιος ποιητής θεωρεί πως έχει ξεκινήσει από παλιά να ερωτοτροπεί με τούτη την μορφή δημιουργίας που δεν χρειάζεται να έχεις απαραίτητα χρόνο, αλλά θέληση για την μη αυτοματοποιημένη σκέψη. Αυτά κάνει ο ποιητής, αυτός ο προδότης της ψυχής, που για άλλους θεοποιείται και για άλλους κείται στο περιθώριο.
Και μιας και οι ματιές και οι όψεις πάντα ποικίλουν από εποχή σε εποχή, επειδή τα περισσότερα έχουν ειπωθεί για να πει κανείς πως κάνει κάτι καινούργιο, αρκεί και μόνο να σκάψει πιο βαθιά να βρει συνδέσεις και αλληλουχίες που ένα βλέμμα από μόνο του δεν αρκεί για να εμπνεύσει.
Γιατί πέρα από προδότης, δημιουργός ή για άλλους επίγειος Θεός, ο στοχαστής και ο ποιητής έχουν βαρύ έργο στην σημερινή πραγματικότητα, όπου οι λέξεις αδυνατίζουν με την αχρησία τους. Το έργο αυτό αφορά την ρητή υπενθύμιση ότι έχουμε πάντα εσωτερικό κόσμο και αισθήματα που δεν έχουν πνιγεί από την ευτέλεια και την υπακοή στην βαριά βιομηχανία της εκάστοτε φραστικής αργκό.
Από μόνη της αυτή η υπενθύμιση δεν αντιστέκεται μόνο στην πνευματική ερημιά, αλλά αναδημιουργεί τις προϋποθέσεις για να υπάρξει και πάλι γόνιμος διάλογος μεταξύ των ανθρώπων, που δεν θα θέλουν να κατακτούν αλλά να αποκτούν γνώση που δεν επιδέχεται καμιάς μορφής ιδιοκτησία.
Οι ματιές του φθόνου, της απελπισίας ή της επίπλαστης χαράς και πραγματικού ή μη πόνου θα δίνουν πάντα τις δέουσες αφορμές. Ο στοχαστικός άνθρωπος, ο ποιητής και ο δημιουργός θα πρέπει πάντα να καλοδέχονται αυτές τις εκφράσεις, καθώς είναι η δεξαμενή της πνευματικής τους κληρονομιάς.
Αυτό που λέγεται και ειπώνεται συχνά άλλοτε και τώρα πως ο διαχρονικός πόνος αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς που τον προδίδουν γνωσιακά με λιτές φράσεις και λέξεις. Αυτή είναι και η τελευταία αθώα και δημιουργική προδοσία σε τούτο τον εμπλουτισμένο από αναθεματισμούς και εικονικά αναθήματα κόσμο.