Φλεβάρης των φλεβών στα ξεκινήματά του, για να ξεπροβοδίσει το χειμώνα στους κύκλους του χρόνου ως τρίτος και τελευταίος του μήνας. Υπεραμύνεται του Χειμώνα από τη μια, μα από την άλλη στρέφει τη ματιά του και φλερτάρει επίμονα με την Άνοιξη, αφού σε λίγο θα φανεί στο κατώφλι της ως διάδοχη εποχή.
Κουτσός, Φλιάρης, Γκουζούκης (ατελής), Κούντουρον (ποντ.κοντή+ουρά), Μικρός ή και Κλαδευτής, επειδή θεωρείται μήνας κατάλληλος για το κλάδεμα των δέντρων, είναι κάποιοι από τους χαρακτηρισμούς του. Έρχεται από τη Ρώμη σαν εξαγνιστής και λέγεται Φεβρουάριος («εξαγνίζω», (februum), καθώς από χρόνους παλιούς κουβαλά γιορτές εξαγνισμού και καθαρμού. Και γίνεται Φλεβάρης στην Ελλάδα από τις «φλέβες», τα υπόγεια νερά που αναβλύζουν στη διάρκειά του από τις πολλές βροχές, κείνα τα χρόνια δηλαδή που άνοιγαν οι ουρανοί κι έβρεχε ο Θεός.
Φεβρουάριος, Φλεβάρης και κουτσός, κουτσοφλέβαρος για λόγους αυτοκρατορικούς αφού ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο αυτοκράτορας, του πήρε μια μέρα για να την προσθέσει στο μήνα που φέρει τ΄όνομά του. Στην Κύπρο πάλι η παράδοση λέει πως κάποτε, που η παραγωγή του κρασιού ήταν μικρή οι μήνες Γενάρης, Φλεβάρης και Μάρτης συμφώνησαν να ενώσουν σε ένα πιθάρι το κρασί τους και να το χρησιμοποιήσουν από κοινού. Ο Φλεβάρης, που είχε βάλει πρώτος το κρασί στο πιθάρι, τρύπησε το κάτω μέρος για να τραβήξει το δικό του κρασί, χωρίς να ρωτήσει τους άλλους, και τράβηξε και το δικό τους μερίδιο. Για τιμωρία τότε ο Γενάρης και ο Μάρτης του αφαίρεσαν από μια μέρα κι έτσι απόμεινε με 28.
Κάθε τέσσερα χρόνια που το έτος είναι δίσεκτο, την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου, δηλαδή στις 29 του μήνα, γιορτάζει ο Άγιος Κασσιανός. Η περίεργη αυτή γιορτή, έδωσε αφορμή για διάφορες λαϊκές ερμηνείες και περιπαίγματα.
Η λαογραφία φέρνει πληροφορίες κι από τον τόπο μας.
Αναφέρεται λοιπόν ότι:
«Στη Μυτιλήνη, τη γιορτή του Αγίου Κασσιανού τη θεωρούν ως γιορτή των τεμπέληδων!
Λένε μάλιστα: « του Κασσιανού γιορτάζουν οι οκνοί (οι τεμπέληδες)».
Η παράδοση από τη Μυτιλήνη που εξηγεί τις παραπάνω εκφράσεις είναι η εξής:
Μια μέρα που ο Χριστός γύριζε με τους Αποστόλους, έκατσε σε ένα μέρος να ξεκουραστεί. Πάνε τότε όλοι οι Άγιοι κοντά, για να του γυρέψουν δουλειά. Πάει ο Άι- Νικόλας και του λέει:
_ Χριστέ μου για πες μου, τι να κάνω;
Λέει τότε ο Χριστός:
_ Πήγαινε να δεις ποια καράβια και καΐκια βολοδέρνουν και απέ να τα σώζεις.
Πάει ο Άι - Τρύφωνας και του λέει:
_ Εγώ τι θέλεις να κάνω;
_ Αμ' το κλαδευτήρι το'χεις στη μέση σου και κρέμεται, τι ρωτάς λοιπόν; Πήγαινε στα χωράφια και στα αμπέλια και κάνε τη δουλειά σου. Διώξε τις αρρώστιες απ' τα δέντρα κι όλα τα κακά!
Ένας, ένας πήγαν όλοι οι Άγιοι στο Χριστό και ανέλαβαν τη δουλειά τους. Πίσω, πίσω πήγε και ο Άγιος Κασσιανός και λέει:
_ Εγώ Χριστέ μου, τι να κάνω;
Γέλασε τότε ο Χριστός, δε βάσταξε και του πε:
_ Αμ' εσύ είσαι που είσαι οκνός! Φύλαγε, λοιπόν, το Φλεβάρη! Κι άμα δεις και τραβάει είκοσι εννιά, έμπα μέσα στο είκοσι εννιά και κάνε τη δουλειά σου. Πάλι, σα δεν έχει είκοσι εννιά, κάτσε απ' όξω».


Μπορεί να έρχεται τρίτος στη σειρά μες στο χειμώνα, να είναι κουτσός ή μικρός, όμως ξεκινά γιορτινός.
Ξεκινά με τα Συμόγιορτα, δηλαδή, στην πρώτη του μέρα ,του Αγίου Τρύφωνα που είναι και ο προστάτης των αμπελουργών, της Υπαπαντής μετά και του Αγίου Συμεών την τρίτη. Αυτή η τελευταία γιορτή (3 του μηνός) δίνει και το όνομά της στις άλλες δύο. Προστάτης των αμπελουργών, λοιπόν, αφού γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών. Τώρα βάζουν και τις καταβολάδες, όπως λένε, δηλαδή, φυτεύουν αμπέλια, εκτός κι αν είναι δίσεκτος, τότε δεν φυτεύουν κατά την παράδοση αφού το θεωρούν κακοτυχία.
Σε τόπους με τα πολλά αμπέλια την πρώτη του μήνα μετά το εκκλησίασμα, με τον αγιασμό οι γεωργοί ραντίζουν ταμπέλια και τα χωράφια και σε μερικά μέρη ο παπάς γυρίζει τους αμπελώνες και τους αγιάζει, ξορκίζοντας τα βλαβερά των αμπελιών. Σύμφωνα με το συναξάρι του, ο άγιος Τρύφωνας ήταν βοσκός και γιάτρευε όλες τις αρρώστιες και έδιωχνε τους δαίμονες. Θεωρείται ως ο κατεξοχήν προστάτης των χωραφιών, των αμπελιών και των κήπων από τους κινδύνους που τα απειλούν.
Σα γέρος, σκυφτός, κουτσός και παγωμένος έρχεται ο Φλεβάρης. Με τον αγέρα του χιονιά, άσπρος και βρεμμένος. Γιαυτό μιλούν κι οι παροιμίες.
Άσπρος Φλεβάρης, χαρούμενος ο χωραφιάρης.
Παπαντούλα χιονισμένη, και τ' αμπάρια γιομισμένα.
Σου 'πανε Φλεβάρη βρέξε και λησμόνησες να πάψεις.
Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.
Όμως δεν παύει να κουβαλά και την ελπίδα της γλυκιάς ηλιαχτίδας, αφού στο βάθος της ματιάς του φαίνεται η Άνοιξη. Γιαυτό και λέμε:
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει κι άμα πει και θυμώσει μέσ' τα χιόνια θα μας χώσει.
Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει, μ' αν τις φλέβες του ανοίξει ξεροπήγαδα γιομίζει.

Ας πάρει, όμως, το λόγο ο ποιητής Σεφέρης, για να κλείσει το σύντομο αυτό σημείωμα αναφορά στον τελευταίο μήνα του Χειμώνα, που ελπιδοφόρα κοιτά προς την Άνοιξη.

«Η μορφή της μοίρας»

Η μορφή της μοίρας πάνω από τη γέννηση ενός παιδιού,
γύροι των άστρων κι ο άνεμος μια σκοτεινή βραδιά του Φλεβάρη,
γερόντισσες με γιατροσόφια ανεβαίνοντας τις σκάλες που τρίζουν
και τα ξερά κλωνάρια της κληματαριάς ολόγυμνα στην αυλή.
Η μορφή πάνω απ την κούνια ενός παιδιού μιας μοίρας
μαυρομαντιλούσας
χαμόγελο ανεξήγητο και βλέφαρα χαμηλωμένα
και στήθος άσπρο σαν το γάλα
κι η πόρτα που άνοιξε κι ο καραβοκύρης θαλασσοδαρμένος
πετώντας σε μια μαύρη κασέλα το βρεμένο σκουφί του.
Αυτά τα πρόσωπα κι αυτά τα περιστατικά σ ακολουθούσαν
καθώς ξετύλιγες το νήμα στην ακρογιαλιά για τα δύχτια
κι όταν ακόμα αρμενίζοντας δευτερόπριμα κοίταζες το
λάκκο των κυμάτων,
σ όλες τις θάλασσες, σ όλους τους κόρφους
ήταν μαζί σου, κι ήταν η δύσκολη ζωή κι ήταν η χαρά.
Τώρα δεν ξέρω να διαβάσω παρακάτω,
γιατί σε δέσαν με τις αλυσίδες, γιατί σε τρύπησαν με τη λόγχη,
γιατί σε χώρισαν μια νύχτα μέσα στο δάσος, από τη γυναίκα
που κοίταζε στυλώνοντας τα μάτια και δεν ήξερε
καθόλου να μιλήσει,
γιατί σου στέρησαν το φως, το πέλαγο, το ψωμί.
Πώς πέσαμε, σύντροφε, μέσα στο λαγούμι του φόβου;
Δεν ήταν της δικής σου μοίρας, μήτε της δικής μου τα γραμμένα,
ποτές μας δεν πουλήσαμε μήτε αγοράσαμε τέτοια πραμάτεια,
ποιος είναι εκείνος που προστάζει και σκοτώνει πίσω από μας;
Άφησε μη ρωτάς, τρία κόκκινα άλογα στ αλώνι
γυρίζουν πάνω σ ανθρώπινα κόκαλα κι έχουν τα μάτια δεμένα,
άφησε μη ρωτάς, περίμενε το αίμα, το αίμα
ένα πρωί θα σηκωθεί σαν τον Άη- Γιώργη τον καβαλάρη
για να καρφώσει με το κοντάρι πάνω στο χώμα το δράκοντα.
(Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος)

Μαριάνθη Βάμβουρα *vamvouramar@gmail.com