Με αφορμή τον εορτασμό σήμερα 21 Μαρτίου της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης , θα αποτολμήσω επετειακά ένα σημείωμα , αναφορά στον κορυφαίο των ποιητών Κωνσταντίνο Καβάφη καθώς και το έτος που διανύουμε, αποφασίστηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού να αποτελεί τη φιλολογική επέτειο αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του. Έτος Καβάφη λοιπόν το 2013 αφού πέρασαν 150 χρόνια (1863-1933)από την γέννηση του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή. Του Αλεξανδρινού επί της ουσίας, δεδομένου ότι τα ποιήματά του κινούνται και στο χώρο και χρόνο της Αλεξάνδρειας. Μιλώντας για τον εαυτό του ο ποιητής γράφει σε ένα σημείωμα:
«Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ' ένα σπίτι της οδού Σερίφ μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά».
Λιτός, καθαρά συμβολικός, έντονα ειρωνικός ο λόγος του Καβάφη, με γλώσσα που δε φανερώνει το συναίσθημα, αλλά με συνταίριασμα δημοτικής και καθαρεύουσας γράφει και δίνει μορφή στην έμπνευσή του ο ποιητής με μια περιφρόνηση θα λέγαμε στην ομοιοκαταληξία .
Υπάρχουν Αλήθεια και Ψεύδος άραγε; ή υπάρχουν μόνον Νέον και Παλαιόν και το Ψεύδος είναι απλώς το γήρας της αληθείας; (16.9.1902) αναρωτιέται ο ποιητής στα σημειώματά του.
(Γ.Π. Σαββίδης, «Ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής», Μικρά Καβαφικά, Β, Ερμής, 1987)
Αναγνωρισμένα, αποκηρυγμένα, ανέκδοτα, ατελή μα και πεζά είναι τα έργα που δομούν το ποιητικό σώμα του Καβάφη.
Ο ποιητής στέκεται με δέος μπροστά στο γρήγορο πέρασμα των χρόνων και παρόλο που είναι νέος σε ηλικία γράφει τα «Κεριά».
«Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμμένα
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.

Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λυωμένα, και κυρτά.

Δεν θέλω να τα βλέπω με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κοιτάζω τ αναμμένα μου κεριά.

Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβηστά κεριά πληθαίνουν.»
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
Αντιλαμβάνεται ο ποιητής πως η ζωή περνά , τρέχει, φαίνεται να μη θέλει, να περιφρονεί το παρελθόν, τα σβησμένα κεριά και να στρέφεται στο μέλλον στο αύριο με τη σκέψη πως δεν πρέπει να αφήσει ανεκμετάλλευτα τα χρυσά αναμμένα κεριά του αύριο, του μπροστά. Αποστρέφεται τη σκοτεινή γραμμή των σβησμένων κεριών που μακραίνει συνεχώς και θέλει να απολαύσει τις μέρες που έχει μπροστά του ως ζωηρά αναμμένα κεριά. Πόσο ώριμα σκέφτεται τελικά
Έχει μία ιδιαίτερη σχέση και αναφορά στο φως τον κεριών ο Καβάφης. Το προτιμά Βρίσκει σε αυτό τον χαμηλό φωτισμό μια διακριτικότητα, του δίνει μια ευχέρεια στις κινήσεις του . Γράφει λοιπόν στο «Για να΄ρθουν»:
«Ένα κερί αρκεί,
να μην έχει φως πολύ
και την υποβολή,
μέσα στην ρέμβη έτσι
για να `ρθουν της Αγάπης.
Το φως του το αμυδρό
θα `ναι πιο συμπαθές
σαν έρθουν οι σκιές.
Η κάμαρη απόψε
μέσα στην ρέμβη όλως
και με το λίγο φως
θα οραματιστώ
για να `ρθουν οι σκιές.»
Σε άλλο σημείωμά του ο Καβάφης κάνει λόγο για άθλιους νόμους της κοινωνίας.« Oι άθλιοι νόμοι της κοινωνίας ―μήτε της υγιεινής, μήτε της κρίσεως απόρροια―με μίκραιναν το έργον μου. Eδέσμευσαν την έκφρασί μου μ εμπόδισαν να δώσω φως και συγκίνησιν εις όσους είναι σαν κ εμένα καμωμένοι»15.12.05, (Γ.Π. Σαββίδης, «Ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής», Μικρά Καβαφικά, Β, Ερμής, 1987)
Είναι ξεκάθαρο, πως στα ποιήματα του Καβάφη, η φύση δεν παίζει κυρίαρχο ρόλο. Ο ποιητής έχει σταθεί με τα θέματά του πιο πολύ κοντά στον άνθρωπο, παρά έχει αντλήσει θεματολογία από τη φύση. Απολαυστικό πιστεύω και αρκετά δροσερό το «Θάλασσα του πρωϊού» που όμως δείχνει πως η φύση τη συγκεκριμένη όμορφη της ώρα δε στέκεται ικανή να ξεγελάσει το νου του ποιητή, να τον αποτραβήξει από τη νοσταλγία του για περασμένες ηδονικές στιγμές της ζωής του. Το αντίκρισμά της θάλασσας μόνο πρόσκαιρα τον ευφραίνει
«Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ εγώ την φύσι λίγο.
Θάλασσας του πρωϊού κι ανέφελου ουρανού
λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη όλα
ωραία και μεγάλα φωτισμένα.

Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά
(τα είδ αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)
κι όχι κ εδώ τες φαντασίες μου,
τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής.»

Ανεξάντλητος ο Καβάφης, κορυφαίος με δυνατά, βαθιά νοήματα και έντονους τους συμβολισμούς. Ο Καβάφης φαίνεται μέσα από το έργο του να έχει έντονη την αίσθηση του τραγικού. Οριοθετεί στάση ζωής, υπαινίσσεται και ποιεί τον λόγον Επιλέγω να κλείσει αυτή την ελαχιστότατη αναφορά στον Αλεξανδρινό ποιητή τον ποιητή της Ιθάκης και των αναζητήσεων, ένα ποίημά του που θέτει όρια στη συνάφεια των ανθρώπων. Όρια αξιοπρέπειας
« Όσο μπορείς»
«Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.»

Μαριάνθη Βάμβουρα
vamvouramar@gmail.com