Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Πολλά αλλάζουν από την μια μέρα στην άλλη. Καταστάσεις απρόσμενες που δεν μπορείς από την αρχή να εκτιμήσεις τα αποτελέσματα στον ψυχισμό σου, γεγονότα που σε συγκλονίζουν, αλλά που αδυνατείς να κάνεις τον συνολικό απολογισμό λόγω του ότι τα γεγονότα αυτά δεν αφήνουν περιθώρια αυθαίρετης κρίσης, εκκρεμούς υπόθεσης ή βιαστικής κατηγοριοποίησης.

Οι απρόσμενες καταστάσεις που είναι άμεσα συνυφασμένες με το κατά πόσο αλλάζει καθημερινά ο κόσμος γύρω σου, δοκιμάζουν άμεσα τις εναπομείνασες αξίες άλλων εποχών και ας μην φαντάζουν όλα ονειρικά για τις εποχές αυτές. Οι σημερινές κοινωνίες έχουν δαμαστεί από την επιφανειακότητα και την ιλιγγιώδη ταχύτητα του ατομικού συμφέροντος, ενώ η τυπικότητα έχει διατηρήσει όλα αυτά τα νοσηρά στοιχεία ενός κόσμου με ενίοτε βαθύτατα συντηρητικό παρελθόν, χωρίς την παραμικρή αναφορά σε φωτεινές διαφοροποιήσεις, ηχηρές εξεγέρσεις ή ολική αμφισβήτηση κατεστημένων αντιλήψεων που κάποτε δονούσαν την ατμόσφαιρα, αλλά που δεν μνημονεύονται πια.

Όλα αυτά τα απρόσμενα γεγονότα που ταράζουν την καθημερινότητά σου, οι απώλειες σημαντικών προσώπων που είχαν καταλάβει επάξια την θέση του έντιμου συζητητή, προσθέτουν ένα ακόμη λιθαράκι στον κανονιστικό εξανδραποδισμό αφανών προσωπικοτήτων, που, όμως, άφησαν το στίγμα μιας άλλης εποχής. Δεν έχει και τόσο σημασία αν τα πρόσωπα αυτά αντιπροσώπευαν ένα διαφορετικό κοινωνικό στάτους, σημασία έχει ότι ο διάλογος γινόταν έστω και κάτω από δύσκολες συνθήκες, χωρίς να καταβάλλεται οποιαδήποτε προσπάθεια επίσπευσης της επικοινωνίας μιας και η συζήτηση και ο διάλογος αποτελούσαν κατά την θεώρησή τους αναπόσπαστο μέρος της ζωής.

Όσο αυτοί οι σημαντικοί άνθρωποι χάνονται, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η μοναξιά σε αυτό τον ουσιαστικά ουδέτερο κόσμο, όπου οι πολίτες δεν παίρνουν πλέον θέση για τα τεκταινόμενα, ούτε αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών. Το γεγονός ότι σημασία εξακολουθεί να έχει η επικοινωνία, αλλά που οι συζητητές απουσιάζουν, η υποβάθμιση των αξιών όχι σε οποιαδήποτε τυχόν σχέση με την στείρα ηθικολογία αλλά με το πρόκριμα και κριτήριο την εκάστοτε μεγάλη και αναλλοίωτη στον χρόνο προσωπικότητα και τον χαρακτήρα προφανούς ανιδιοτέλειας, όλα αυτά αποστερούν από τον κοινωνικό ιστό την δυνατότητα να εκπέμψει γνώση, μόρφωση, αλλά πάνω απ' όλα Παιδεία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι απλά το αδιέξοδο μιας καινοφανούς πραγματικότητας, που επιχειρεί να συγκαλύψει ρητώς το γεγονός ότι μεγάλα πνεύματα ή αφανείς δημιουργικές προσωπικότητες επιεικώς λιγοστεύουν ή δεν υπάρχουν πια.

Αν μη τι άλλο, λοιπόν, διανύουμε έναν κόσμο κατακερματισμένο σε σκοτεινές οπτικές διαφάνειες, έναν κόσμο γεμάτο από υπολείμματα μιας σκληρής μάχης ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο, μια κοινωνία διάτρητη από ενοχικούς συμβιβασμούς και συνθηκολογήσεις, για να πάψει μια και καλή η συνολική αμφισβήτηση των θεμελίων ενός ασφαλέστατα διάτρητου αξιακά κόσμου.

Θα μπορούσε κανείς να αφιερώσει σελίδες επί σελίδων για να αναπτύξει την σκέψη του περί του τι συμβαίνει όταν ένας σημαντικός άνθρωπος χάνεται, όταν ο λόγος φθίνει και την θέση του καταλαμβάνει το επιβεβλημένο πρόταγμα του καθωσπρεπισμού στον διάλογο και την επικοινωνία. Με τον κίνδυνο, όμως, να χαρακτηριστεί προσωπολάτρης και υπέρμαχος των κάθε λογής δοξασιών ή δοξολογιών, αυτό δεν θα γίνει.

Απομένει μόνο η εναποθήκευση των καθαρών εμπειριών από τις συζητήσεις και τις ανταλλαγές απόψεων με τα πρόσωπα αυτά, το γεγονός ότι μπορεί ακόμη κάποιος να αποκομίσει σημαντικά οφέλη από την κατανυκτική εμπειρία του διαλόγου με ανθρώπους που διαφωνείς αλλά που προασπίζεσαι το δικαίωμά τους να εκφέρουν την διαφορετική άποψη.

Στο τέλος αυτό που διατηρείται ζωντανό, είναι αυτό που καταγράφει η ιστορία στις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις, στην επικοινωνία και τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών χαρακτήρων που μεγάλωσαν σε άλλες κοινωνικές συνθήκες, αλλά που προσπαθούν να επικοινωνήσουν καταβάλλοντας σημαντική προσπάθεια. Κάποιος από αυτούς χάνεται πρώτος και ο έτερος προσπαθεί με κόπο να ερμηνεύσει με ισορροπία τις χρόνιες συζητήσεις. Η επικαιρότητα πάντως, συνεχίζει να καταγράφει τα νέα συμβάντα. Ο κόσμος μικραίνει και συρρικνώνεται, η αλλοτρίωση δεν έχει σταματημό.

Αν κάτι φρενάρει την όλη παρακμιακή διαδικασία, είναι το απαύγασμα της προσπάθειας επικοινωνίας και διαλόγου και οι συζητητές που δεν ξεκαθάρισαν τους λογαριασμούς τους λόγω του τέλους χρόνου. Γιατί κάποτε η επικοινωνία σταματά και αφορμή γι' αυτό δεν είναι η όξυνση των πνευμάτων παρά το τέρμα της ζωής. Πάντως, η αξία του διαλόγου δεν φθείρεται ποτέ. Ούτε η δημιουργική διαφωνία που αφήνει το στίγμα μιας άλλης εποχής. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο τα πρόσωπα αυτά δεν ξεχνιούνται, ούτε πρόκειται να ξεχαστούν.