Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Πρόσφυγες και μετανάστες έχασαν τη ζωή τους με ιδιαίτερα ανησυχητικό ρυθμό μέσα στο 2018, στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη διασχίζοντας τη Μεσόγειο, καθώς οι περιορισμοί στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης την καθιέρωσαν ως το πιο θανατηφόρο θαλάσσιο πέρασμα στον κόσμο.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση «Desperate Journeys» (Επικίνδυνα Ταξίδια), που δημοσίευσε πριν λίγο καιρό η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), έξι ανθρώπινες ζωές χάνονταν την ημέρα, κατά μέσο όρο.

Οι πρόσφυγες λοιπόν, τα αόρατα θύματα των πολέμων και των διώξεων από τις χώρες που έχουν μετατραπεί από καιρό σε ερείπια, αρχής γενομένης από το Αφγανιστάν, το Ιράκ την Παλαιστίνη και τα τελευταία χρόνια την Συρία, μη εξαιρουμένων βέβαια των χωρών της Αφρικής, χάνουν την ζωή τους ολοένα και συχνότερα στην Μεσόγειο.

Αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τα μέτρα επαναπροώθησής τους, αλλά και τις ρατσιστικές πολιτικές κλεισίματος των συνόρων, πολιτικές που υιοθέτησαν εδώ και αρκετό καιρό πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας είναι συγκλονιστικά. Και παρόλα αυτά, οι κυβερνήσεις πολλών ευρωπαϊκών χωρών εξακολουθούν να γυρίζουν την πλάτη. Ας τα δούμε με κάθε λεπτομέρεια, όπως αυτά καταγράφονται από την Ύπατη Αρμοστεία: 

Χιλιάδες τα θύματα στην Μεσόγειο

Μέσα στο 2018, εκτιμάται ότι 2.275 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνταν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο, παρά τη σημαντική μείωση που σημειώθηκε στον αριθμό των αφίξεων στις ακτές της Ευρώπης.

Συνολικά, 139.300 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στην Ευρώπη, ο χαμηλότερος αριθμός των τελευταίων πέντε ετών.

Η έκθεση περιγράφει πώς οι αλλαγές στις πολιτικές που χάραξαν ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη οδήγησαν σε πολλά περιστατικά, όπου μεγάλος αριθμός ανθρώπων παρέμειναν εγκαταλελειμμένοι εν πλω για μέρες, περιμένοντας έγκριση να αποβιβαστούν. Πλοία των ΜΚΟ με τα πληρώματά τους αντιμετώπισαν όλο και περισσότερους περιορισμούς κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης. Στη θαλάσσια διαδρομή από τη Λιβύη προς την Ευρώπη, ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του για κάθε 14 ανθρώπους που κατάφεραν να φτάσουν στην Ευρώπη κάτι που συνιστά μεγάλη αύξηση σε σχέση με τα επίπεδα του 2017. Χιλιάδες περισσότεροι επεστράφησαν στη Λιβύη, όπου ήρθαν αντιμέτωποι με άθλιες συνθήκες μέσα στα κέντρα κράτησης.

Εφιαλτικό ταξίδι

Για πολλούς, η άφιξη στην Ευρώπη ήταν το τελικό στάδιο σε ένα εφιαλτικό ταξίδι, στο οποίο αντιμετώπισαν βασανιστήρια, βιασμούς και σεξουαλικές επιθέσεις, καθώς και την απειλή να πέσουν θύματα απαγωγής ή να κρατηθούν για λύτρα, αναφέρει στην έκθεσή της η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Τα κράτη πρέπει να λάβουν άμεση δράση για να εξαρθρώσουν τα δίκτυα των διακινητών και να φέρουν τους δράστες αυτών των εγκλημάτων στη δικαιοσύνη, αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία.

Οι ελπίδες

Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές υπήρξαν ελπιδοφόρες εξελίξεις. Παρά το πολιτικό αδιέξοδο που σημειώθηκε για την ανάπτυξη μιας περιφερειακής προσέγγισης για τη διάσωση στη θάλασσα και την αποβίβαση, για την οποία είχε απευθύνει έκκληση η Υ.Α. και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (Δ.Ο.Μ.) τον περασμένο Ιούνιο, αρκετά κράτη δεσμεύτηκαν να μετεγκαταστήσουν όσους διασώθηκαν στην Κεντρική Μεσόγειο. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ενδεχομένως τη βάση, για μια προβλέψιμη και μόνιμη λύση. Τα κράτη δεσμεύθηκαν επίσης, για χιλιάδες θέσεις επανεγκατάστασης μετά την απομάκρυνση προσφύγων από τη Λιβύη.

Σημεία εισόδων στην Ευρώπη

Η έκθεση αναδεικνύει επίσης, τις σημαντικές αλλαγές που σημειώθηκαν στις διαδρομές που χρησιμοποιούν πρόσφυγες και μετανάστες. Για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, η Ισπανία υπήρξε το πρώτο σημείο εισόδου στην Ευρώπη, καθώς περίπου 6.800 άνθρωποι έφτασαν μέσω ξηράς (μέσω των ισπανικών θυλάκων της Ceuta και της Melilla) και επιπλέον 58.600 άνθρωποι διέσχισαν την επικίνδυνη Δυτική Μεσόγειο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τετραπλασιαστεί σχεδόν ο αριθμός των νεκρών, από 202 το 2017 σε 777.

Περίπου 23.400 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στην Ιταλία το 2018, πέντε φορές λιγότεροι απ' ό,τι την προηγούμενη χρονιά.

Η Ελλάδα δέχθηκε παρόμοιο αριθμό αφίξεων μέσω θαλάσσης, περίπου 32.500, σε σχέση με τις 30.000 το 2017. Όμως, σημειώθηκε σχεδόν τριπλάσια αύξηση στον αριθμό των ανθρώπων που έφτασαν από τα χερσαία σύνορά της με την Τουρκία.

Αλλού στην Ευρώπη, για παράδειγμα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, σημειώθηκαν περίπου 24.000 αφίξεις, καθώς οι πρόσφυγες και οι μετανάστες διέσχιζαν τα Δυτικά Βαλκάνια. Η Κύπρος δέχθηκε αρκετές βάρκες με Σύρους πρόσφυγες από τον Λίβανο, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο είδε να διασχίζουν τα σύνορά του με τη Γαλλία μικροί αριθμοί προσφύγων και μεταναστών προς τα τέλη της χρονιάς.