Σε αναζήτηση μιας αλλιώτικης πατρίδας, οι ανιχνευτές της Μυτιλήνης, μέλη των Κοινοτήτων του 2ου Συστήματος προσκόπων Μυτιλήνης και του 3ου Συστήματος ναυτοπροσκόπων Μυτιλήνης, ταξίδεψαν στην Τένεδο, αναζητώντας από τη Λέσβο ως το μικρονήσι αυτό στην είσοδο των Δαρδανελλίων «τους τελευταίους Ρωμιούς του χθες ή μήπως τους πρώτους του μέλλοντος;» όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν στον τίτλο της δράσης τους.

Οι μέρες που έζησαν στην Τένεδο φιλοξενούμενοι της ολιγάριθμης Κοινότητας των Ρωμιών της Τενέδου, δεν τους διέψευσαν. Απέκτησαν εμπειρίες που θα τους συνοδεύουν σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Γιατί είναι εμπειρία ζωής, το βράδυ των Φώτων να λες τα κάλαντα στα σοκάκια του χωριού παρέα με τον Πρόεδρο του Συλλόγου των Τενεδίων της Αθήνας Χρήστο Κάλφα και να σε υποδέχεται μια γερόντισσα κλαίγοντας και λέγοντάς σου ότι έχει να ακούσει κάλαντα από το 1974, πριν δηλαδή, από 44 χρόνια!

Ανιχνευτές και βαθμοφόροι πέρασαν στο Αϊβαλί κι από εκεί ανηφόρισαν στη Μικρασιατική Τρωάδα με πρώτο σταθμό τους την αρχαία Άσσο, απέναντι από τη Λεσβιακή Μήθυμνα. Μετά από μια πρώτη γνωριμία με τον πολιτισμό της περιοχής και την επίσκεψή τους στον αρχαϊκό ναό της Αθηνάς, ακολούθησε η ακτοπλοϊκή τους μετάβαση στην Τένεδο και η πρώτη τους γνωριμία με την Κοινότητα των Ρωμιών του νησιού.

Όπως είναι γνωστό, η Τένεδος σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923 παραχωρήθηκε από την Ελλάδα μαζί με την Ίμβρο που κατείχε τα δυο νησιά από το 1912, στην Τουρκία. Αμέσως μετά το 1974 και ως αποτέλεσμα της έντασης στις σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, οι περίπου 2.500 Ρωμιοί υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, πουλώντας οι περισσότεροι τις περιουσίες τους έναντι ελάχιστου αντιτίμου στους 800 Τούρκους ντόπιους κατοίκους.

Σήμερα στην Τένεδο ζουν 20 περίπου εναπομείναντες Ρωμιοί, οι περισσότεροι υπερήλικες. Με αυτούς οι Ανιχνευτές συναντήθηκαν και κατέγραψαν τις αναμνήσεις τους, αλλά και γιόρτασαν μαζί τους τη μέρα των Θεοφανείων. Πλαισιώνοντας τον Επίσκοπο Ερυθρών κ. Κύριλλο που χοροστάτησε στην τελετή του αγιασμού των υδάτων, οι Ανιχνευτές συμμετείχαν στον εορτασμό με δυο από αυτούς το Γιάννη Μανιώτη της 2ης Κοινότητας και το Λύσανδρο Μανώλη τη 3ης Κοινότητας, να βουτούν μαζί με έναν συνομήλικό τους Τούρκο ορθόδοξο χριστιανό στα παγωμένα νερά του λιμανιού στην είσοδο των Δαρδανελίων, για να ανασύρουν το σταυρό. Τελικά το σταυρό «έπιασε» ο Γιάννης Μανιώτης.

Κατά την επίσκεψή τους στην Τένεδο, οι Ανιχνευτές επισκέφτηκαν και τον Τούρκο καϊμακάμη του νησιού, ενώ συμμετείχαν σε συνεστίαση με τη Ρωμαϊκή μειονότητα γνωρίζοντάς την από κοντά και συζητώντας μαζί της, τις προοπτικές της στο νησί, που όπως διαπίστωσαν, αναπτύσσεται ραγδαία τουριστικά. Έκοψαν τη βασιλόπιτά τους στο Επισκοπείο της Τενέδου, που ευλόγησε ο θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ερυθρών. Γνώρισαν την όμορφη χειμωνιάτικη φύση του νησιού, φτάνοντας στο προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής και τα εκεί παλαιοχριστιανικά ερείπια.

Κατά την επιστροφή τους από την Τένεδο, οι Ανιχνευτές επισκέφθηκαν το σημαντικό αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Τροίας, έναν από τους μυθικότερους και ταυτόχρονα εντυπωσιακότερους του αρχαίου κόσμου. Στο Αϊβαλί λίγο πριν αναχωρήσουν από τη Μυτιλήνη, γνωρίστηκαν με την κοινωνική οργάνωση της πόλης πριν τη Μικρασιατική καταστροφή και επισκέφθηκαν ναούς που χρησιμοποιούνται ως τζαμιά, ερειπωμένους ναούς - μνημεία μισαλλοδοξίας και το σπίτι του μεγάλου Αϊβαλιώτη λογοτέχνη Ηλία Βενέζη.