Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Tον Ιούνιο του 2016 ο Οργανισμός έρευνας και ανάλυσης «διαΝΕΟσις» δημοσίευσε έρευνα που κατέγραφε το πρόβλημα της ακραίας φτώχειας στην Ελλάδα, ανέλυε το μέγεθός του και τις επιπτώσεις του, καταλήγοντας σε προτάσεις αντιμετώπισης του φαινομένου.

Μεγάλο το πρόβλημα

Όπως προκύπτει από την έρευνα, το πρόβλημα της ακραίας φτώχειας παραμένει οξύ. Από την ακραία φτώχεια πλήττονται κυρίως οι άνεργοι, οι νέοι και οι οικογένειες με κανέναν εργαζόμενο. Το μεγαλύτερο μέρος της «νέας» ακραίας φτώχειας οφείλεται στην αλματώδη αύξηση της ανεργίας μέσα στην κρίση.

Το 2016, περισσότερα από 584.000 άτομα ζούσαν σε οικογένειες με άνεργο «αρχηγό». Συνολικά το 2016, 1.131.000 πολίτες ήταν άνεργοι. Γιατί, όμως, είναι τόσο πολλοί από αυτούς ακραία φτωχοί; Επειδή τo 2016 μόνο 127.000 άνεργοι λάμβαναν τακτικό επίδομα ανεργίας, ένα ποσοστό κάλυψης μόλις 11,2%, που έχει συρρικνωθεί ραγδαία από το 35,1% του 2011, τονίζει ο «διαΝΕΟσις».

Πρόκειται για ένα φαινόμενο, επισημαίνει ο οργανισμός έρευνας και ανάλυσης, που δεν είναι σύνηθες σε ανεπτυγμένα κράτη. Καθώς οι άνεργοι αυξάνονται, η εισοδηματική τους ενίσχυση μειώνεται. Συνήθως στις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές κρίσεις συμβαίνει το αντίθετο: oι κυβερνήσεις σπεύδουν να επεκτείνουν την κάλυψη των ανέργων, όσο αυτοί αυξάνονται εξαιτίας της κρίσης. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σε χώρες με παραδοσιακά ισχνή κοινωνική πρόνοια, όπως για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Στη χώρα μας, όμως, η στήριξη των ανέργων έχει περιοριστεί δραματικά. Οι προϋποθέσεις χορήγησης επιδόματος ανεργίας σε άνεργους αυτοαπασχολούμενους, για παράδειγμα, είναι τόσο αυστηρές που μόλις 4.135 άτομα το έλαβαν το 2016.

Το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης

Η καθολική εφαρμογή του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος» με τη μορφή του «κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης» είναι επιτέλους, μετά από καθυστερήσεις, αντεγκλήσεις, αδιαφορία και γενική απροθυμία του πολιτικού προσωπικού, μια πραγματικότητα, υπογραμμίζεται στην έρευνα. Συγκεκριμένα: από το Φεβρουάριο του 2017 που ξεκίνησε η υλοποίηση του προγράμματος σε πανελλήνια κλίμακα, και μέχρι το τέλος της χρονιάς αναμένεται να ωφεληθούν περίπου 280.000 νοικοκυριά με 700.000 μέλη με δημοσιονομικό κόστος 760 εκ. ευρώ. Οι ερευνητές του «διαΝΕΟσις» έκαναν μια εκτίμηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος αν είχε λειτουργήσει από το 2016, και υπολόγισαν πως, με τη μορφή και το σχεδιασμό που έχει, θα έσωζε από τη φτώχεια μόνο περίπου 64.000 πολίτες. Βρήκαν όμως πως οι υπόλοιποι δικαιούχοι, που θα παρέμεναν κάτω από το όριο, θα ελάττωναν την απόστασή τους από αυτό -το επονομαζόμενο "χάσμα φτώχειας-" κατά 20,6%.

Το 2013 η ακραία φτώχεια στο ζενίθ

Η ακραία φτώχεια έφτασε στο μέγιστό της το 2013, όταν το 17,1% των πολιτών είχε εισοδήματα κάτω από το όριο. Έκτοτε πέφτει σταθερά. Από το 2013, περίπου 400.000 άνθρωποι έχουν σωθεί από την ακραία φτώχεια -μόνο την τελευταία χρονιά 150.000 περισσότεροι έχουν πια επαρκή εισοδήματα για να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα. Πού οφείλεται αυτό;

Κυρίως σε τρεις παράγοντες:

-Τη μείωση των τιμών. Όσο μειώνεται το κόστος του "καλαθιού" των απαραίτητων προϊόντων και υπηρεσιών, τόσο περισσότεροι πολίτες μπορούν να το εξασφαλίσουν. Από το 2012 οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών έχουν υποχωρήσει σχεδόν 5%.

-Τη μείωση της ανεργίας, η οποία είναι μικρή αλλά υπολογίσιμη. Το 2016 οι άνεργοι ήταν 70.000 λιγότεροι από ό,τι το 2015 και 250.000 λιγότεροι από ό,τι το 2013.

-Μερικά από τα μέτρα που έχουν ληφθεί το τελευταίο διάστημα, είχαν κάποιο αποτέλεσμα, έστω και μικρό.

Προτάσεις για περαιτέρω μείωση της ακραίας φτώχειας

Η νέα δέσμη μέτρων που προτείνουν οι ερευνητές του «διαΝΕΟσις» φέτος περιλαμβάνει:

-Επέκταση της διάρκειας παροχής του τακτικού επιδόματος ανεργίας ώστε να καλύπτει το 44% των ανέργων. Σε αυτό πρέπει να ενταχθούν και το επίδομα μακρόχρονης ανεργίας, και το βοήθημα ανεργίας αυτοαπασχολούμενων.

-Αύξηση επιδόματος τέκνων από 40 σε 60 ευρώ ανά παιδί.

-Θεσμοθέτηση επιδόματος ενοικίου ύψους 70 ευρώ το μήνα, συν 30 ευρώ για κάθε τέκνο, για όσους δικαιούχους του κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης ζουν στο νοίκι.

Τα μέτρα αυτά, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα βοηθούσαν 160.000 ανθρώπους να γλιτώσουν από την ακραία φτώχεια, και το ποσοστό της να μειωθεί κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα. Επιπλέον, θα βοηθούσαν στη μείωση του χάσματος φτώχειας κατά 14%. Το κόστος αυτών των προγραμμάτων υπολογίζεται στα 830 εκ., λίγο μεγαλύτερο από το ετήσιο κόστος της εφαρμογής του κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης.