Του Φίλιππου Ζάχαρη (zachfil64@gmail.com)

Νέοι, πιο επικίνδυνοι δρόμοι επιλέγονται από τους χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες μετά το κλείσιμο των συνόρων στα Βαλκάνια και τις συνεχείς περιπολίες σε Αιγαίο και Μεσόγειο. Σ' αυτήν ακριβώς την επικίνδυνη επιλογή αναφέρεται η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.)

Σε νέα της έκθεση, η Ύπατη Αρμοστεία περιγράφει με λεπτομέρεια τις επιπτώσεις των αυξημένων συνοριακών περιορισμών που άρχισαν να ισχύουν το 2016 στις μετακινήσεις των προσφύγων και των μεταναστών προς και εντός της Ευρώπης. Δείχνει ότι οι άνθρωποι συνεχίζουν να μετακινούνται, αλλά επιχειρούν διαφορετικά και επικίνδυνα ταξίδια, που βασίζονται συχνά σε διακινητές λόγω της έλλειψης προσβάσιμων νόμιμων οδών για να φτάσουν στην Ευρώπη.

Κεντρική Μεσόγειος και Ιταλία πύλες εισόδου

Μετά το κλείσιμο της οδού των Δυτικών Βαλκανίων, αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τη Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016, ο αριθμός των ανθρώπων που έφτασαν στην Ελλάδα μέσω της οδού της Ανατολικής Μεσογείου μειώθηκε δραστικά. Η οδός της Κεντρικής Μεσογείου από τη Βόρεια Αφρική μέχρι την Ιταλία έχει γίνει έκτοτε το κύριο σημείο εισόδου στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι τάσεις των αφίξεων στην Ιταλία δείχνουν ότι οι βασικές εθνικότητες που κατέφθασαν στην Ελλάδα δεν είχαν αλλάξει διαδρομή επιλέγοντας την οδό της Κεντρικής Μεσογείου.

Συνολικά, περίπου 181.436 άνθρωποι κατέφτασαν μέσω θαλάσσης στην Ιταλία το 2016, από τους οποίους το 90% ταξίδεψε με πλοιάρια από τη Λιβύη. Σ' αυτούς που ήρθαν στην Ιταλία την ίδια χρονιά, περιλαμβάνονται άνθρωποι που χρήζουν διεθνούς προστασίας, καθώς και θύματα εμπορίας ανθρώπων και μετανάστες που αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Οι δύο βασικές εθνικότητες όσων φτάνουν στην Ιταλία είναι Νιγηριανοί (21%) και Ερυθραίοι (11%). Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό είναι ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των ασυνόδευτων και χωρισμένων από την οικογένειά τους παιδιών που επιχειρούν αυτό το ταξίδι. Αντιστοιχούν στο 14% του συνόλου των νέων αφίξεων στην Ιταλία και ο αριθμός τους διπλασιάστηκε σε σύγκριση με την περασμένη χρονιά.  

Οι πρόσφυγες που έχασαν την ζωή τους το 2016 στη Μεσόγειο

Το ταξίδι στην Ιταλία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. Μέσα στο 2016, έχουν καταγραφεί οι περισσότεροι θάνατοι στη Μεσόγειο από ποτέ. Από τους 5.096 πρόσφυγες και μετανάστες που έχασαν την περασμένη χρονιά τη ζωή τους ή αγνοούνται στη θάλασσα, το 90% επέλεξε τη θαλάσσια οδό με κατεύθυνση την Ιταλία, με έναν στους 40 ανθρώπους να χάνει τη ζωή του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

Η έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας καταδεικνύει επίσης, ότι τους τελευταίους μήνες του 2016, περισσότεροι άνθρωποι έφτασαν στην Ευρώπη μέσω της οδού της Δυτικής Μεσογείου, είτε διασχίζοντας τη θάλασσα με κατεύθυνση την Ισπανία από το Μαρόκο και την Αλγερία, ή μπαίνοντας στους ισπανικούς θύλακες Melilla και Ceuta.

Από τον Απρίλιο και μετά, οι άνθρωποι συνέχισαν να φεύγουν από την Τουρκία και να διασχίζουν την οδό της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά σε πολύ μικρότερους αριθμούς. Οι περισσότεροι διασχίζουν τη θάλασσα με κατεύθυνση την Ελλάδα, αλλά υπάρχουν και ορισμένοι που διασχίζουν τα χερσαία σύνορα προς την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ή τη θάλασσα προς την Κύπρο. Την οδό αυτή επιλέγουν πολλοί άνθρωποι που χρήζουν προστασίας. Το 2016, το 87% όσων έφτασαν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης προέρχονταν από τις πρώτες δέκα βασικές χώρες προέλευσης προσφύγων.

Αυτό ισχύει και για όσους συνεχίζουν να μετακινούνται κατά μήκος της οδού των Δυτικών Βαλκανίων. Στη Σερβία, για παράδειγμα, το 82% των αφιχθέντων προέρχεται από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία και σχεδόν οι μισοί είναι παιδιά από τα οποία το 20% είναι ασυνόδευτα, αν και έχει μειωθεί ο αριθμός τους από τον Απρίλιο του 2016. Σύμφωνα με την έκθεση, λόγω των αυστηρότερων συνοριακών περιορισμών, πολλοί βασίζονται σε διακινητές, διατρέχοντας υψηλό κίνδυνο, με αποτέλεσμα να χάσουν αρκετοί τη ζωή τους μέσα στο 2016.

Κακομεταχείριση προσφύγων

Σύμφωνα με την έκθεση της Υ.Α., υπάρχουν αναφορές ότι οι συνοριακές αρχές στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων στη Βουλγαρία, την Κροατία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Σερβία, την Ισπανία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, έχουν επιστρέψει ατύπως δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Υπάρχουν πολλές αναφορές για περιστατικά βίας και κακομεταχείρισης, προφανώς για να αποτραπούν περαιτέρω απόπειρες εισόδου.

Επιπλέον, η Υ.Α. έχει δεχθεί ιδιαίτερα ανησυχητικές καταγγελίες για αλλοδαπούς που έχουν απαχθεί, που έχουν κρατηθεί ενάντια στη θέλησή τους για αρκετές μέρες, που έχουν υποστεί σωματική και σεξουαλική βία, βασανιστήρια ή εκβιασμούς από διακινητές και εγκληματικές συμμορίες σε διάφορα σημεία κατά μήκος βασικών διαδρομών.